okolica ZAPOLE

Zaczęty przez Piotr Paweł CYPLA, Marzec 12, 2012, 09:41:10 PM

Poprzedni wątek - Następny wątek

0 użytkowników i 1 Gość przegląda ten wątek.

Piotr Paweł CYPLA

Poszukuję wiadomości na temat wsi ZAPOLE - w 1938 roku leżała w granicach powiatu grodzieńskiego, gmina Żydomla. Wieś leżała prawdopodobnie w obrębie parafii r-k w Kozłowiczach pw. Wniebowzięcia NMP (???). Będę wdzięczy za każdą informację.  :)
Poszukuję rodzin: CYPLA, BYLCZYŃSKI, CYDZIK, OBUCHOWICZ, TOŁOCZKO z okolic Kotry (gmina Skidel), Zapole, Tołoczki, Obuchowicze, Cydziki (gmina Żydomla)

Sławomir Olczyk

Zapole - okolica szlachecka, powiat grodzieński, w 1 okręgu policyjnym gminy Wierciliszki, 97,5 dziesięcin.

Za "Słownikiem Geograficznym Królestwa Polskiego"
http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/399

Pozdrawiam serdecznie.

Piotr Paweł CYPLA

#2
Dziękuję Ci bardzo za odpowiedz. To źródło oczywiście znam. Szukam jakiegoś szerszego opracowania, bardziej szczegółowego, chociaż wiem, że będzie to trudne bo wioska maleńka. Dzięki Rafałowi wiem, że w czasach współczesnych dla mojego dziadka (1938 rok) jako właściciele części gruntów występowali ŁOZOWIECCY - spadkobiercy Aleksandra. Część gruntów należała do TOŁOCZKÓW. Ta wiedza wynika z "Dziennika Białostockiego" i to wszystko co wiem... niestety...

Serdecznie pozdrawiam i cieszę się, że strona i forum istnieją  :)
Poszukuję rodzin: CYPLA, BYLCZYŃSKI, CYDZIK, OBUCHOWICZ, TOŁOCZKO z okolic Kotry (gmina Skidel), Zapole, Tołoczki, Obuchowicze, Cydziki (gmina Żydomla)

Sławomir Olczyk

Postaram się o informacje starsze, które dotyczą tej okolicy. A jest ona wzmiankowana już XVII wieku. Materiał o Żydomli przesunąłem do działu Nekropolie i bardzo dziękuję za ten piękny humanistyczny wpis.

Pozdrawiam serdecznie.

Tadeusz Chitruszko

W książce "Zabytkowe cmentarze na kresach wschodnich drugiej Rzeczpospolitej" jest opis wsi Żydomla, oraz cmentarza z nazwiskami: Obuchowicz,Tołłoczko,Cydzik, Kużmicki

Piotr Paweł CYPLA

#5
Jak widać z poprzednich postów jeszcze 4 lata temu o miejscu skąd się wywodzili moi przodkowie po mieczu nie wiedziałem prawie nic... Jedyny materiał z którego cokolwiek wynikało to spisy scaleniowe zamieszczone w Wojewódzkim Dzienniku Białostockim z 1938 roku. Gdy rozpoczynałem ten post wiedziałem tylko tyle, że do śmierci w 1956 roku mieszkał tam mój dziadek Stanisław i babcia Ewa (zmarła w 1970). Tam też urodził się mój ojciec i jego rodzeństwo.

Przez ostatnie lata wiele się jednak zmieniło, a przede wszystkim przybyło mi wiedzy o tym bliskim mojemu sercu miejscu na ziemi. W kolejnych postach postaram się opisać nie tylko historię tego miejsca, ale także ludzi, którzy żyli tam i umierali na przestrzeni wieków...
Poszukuję rodzin: CYPLA, BYLCZYŃSKI, CYDZIK, OBUCHOWICZ, TOŁOCZKO z okolic Kotry (gmina Skidel), Zapole, Tołoczki, Obuchowicze, Cydziki (gmina Żydomla)

Piotr Paweł CYPLA

#6
W słowniku geograficznym przedstawiono następujący opis tego miejsca: ,,Zapole okolica szlachecka, pow. grodzieński, w 1 okręgu polskim, gmina Wiercieliszki, 97 ½ dziesięcin." (Filip Sulmierski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich  Warszawa 1895, tom XIV, s. 399) Nie jest wiadome jaką ,,dziesięcinę" przyjął Sulmierski – były dwie: skarbowa (1,0925 ha) i tzw. większa (1,4567 ha). Według pierwszej z wymienionych pod koniec XIX wieku okolica Zapole zajmowałaby 106,52 ha powierzchni, a według drugiej 142,03 ha. Jednym słowem niewielkie siedlisko zwane okolicą szlachecką z powodu zamieszkujących tam rodzin. Na przestrzeni wieków było ich zaledwie kilka i taki stan trwał nieprzerwanie do wybuchu II wojny światowej. Cofając się do końca XVII wieku można wymienić zaledwie dwie osiadłe tam rodziny: ŁOZOWICKI (pisane także Łozowiecki) i TOŁOCZKO (pisani także Tołłoczko). W kolejnych dekadach i stuleciach pojawiają się takie nazwiska jak:  HORBACZEWSKI, ZANIEWSKI, BYLCZYŃSKI, CYPLA... W 1938 roku jak wykazuje Dziennik Wojewódzki już tylko trzy z wymienionych nazwisk.

W Rejestrach podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego z 1690 roku w województwie trockim, w parafii jezierskiej wymienia się  Zapole, zwane też Zapolem w Tołoczkach. Podatek za jeden ,,dym" płacili w 1690 roku Kazimierz TOŁOCZKO i Jan ZANIEWSKI (H.Lulewicz, Metryka Litewska, Rejestr podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego – Województwo trockie 1690 r., Warszawa 2000, s.104). Pierwszy z  nich miał również majętności w pobliskich Tłoczkach (Nadżydomlańskich) – to zapewne zmarły po 1691 roku Kazimierz Jerzewicz TOŁOCZKO, podczaszy grodzieński wymieniany w źródłach historycznych pod datami 11 VIII 1687 i 9 X 1691 (A.Rachuba, Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego, Spisy, Województwo trockie XIV-XVIII wiek, Warszawa 2009, poz.1975, s.202). W tym samym czasie podymne za jeden dym w Tołoczkach (Nadżydomlańskich) płacił ojciec Kazimierza – Jerzy, a wraz z nim inni Tołoczkowie: Walerian i Teodor (być może synowie lub bracia Jerzego). Prawdopodobnie Zapole było wynikiem jakiegoś działu majątkowego między członkami rodu Tołoczko. Był to grunt ,,za dużym polem" wchodzącym w skład majętności Tołoczki... Nazwa ,,Zapole" nie pojawia się również w spisie parafii Diecezji wileńskiej, dekanatu grodzieńskiego z 1744 roku. Tołoczki, Kozłowicze i inne pobliskie okolice szlacheckie leżą wtedy w obrębie rzymsko-katolickiej parafii w Jeziorach  (Olenicze, Obuchowskie, Eysmonty, Kotra, Bidziki, Bylczyce, Korczyk, Starzyna, Czaknicze, Hołowacze, Ruda stara i nowa). Ówcześni mieszkańcy okolicy Zapole korzystali jednak nie tylko z kościoła Jezierskiego. Pomimo wyznania rzymsko-katolickiego część obrządków religijnych odbywała się także w cerkwiach greko-unickich tj. w Kozłowiczach, Żydomli i Jeziorach...

Na popisie szlachty grodzieńskiej z 5 X 1765 roku wymienia się dwóch szlachciców stawających z Zapola, przypisując ich do ,,okolicy Eysymąty" (Ejsmonty): ,,Imć pan Mateusz Łazowicki na koniu gniadym, z szablą, z Zapola" i ,,Imć pan Stanisław Horbaczewski na koniu gniadostrokatym, z szablą y pistoletami, z Zapola" (Акты Виленской археографической комиссии, Wilno 1874, tom VII, s.393-429). Ilość stawających konno szlachciców z okolicy Zapole świadczy o tym, że składała się ona w tym okresie z 5-10 dymów (na popis wojsk wystawiano 1 rekruta szlacheckiego konnego na 5 dymów). W dniu 25 V 1794 roku wykonano kolejny popis związany z zaciągiem do wojsk insurekcji kościuszkowskiej. Z tabeli taryfowej wynikało, że w okolicy Zapole rekruta szlacheckiego konnego wyliczano z 7 dymów – okolica należała w tym czasie do parafii jezierskiej (,,Tabela dymów w powiecie grodzieńskim znajdujących się, ostatnią taryfą zajętych do wybierania rekrutów podług niej dla wiadomości Komisyi Porządkowej sporządzona roku 1794 miesiąca maja 25 dnia" [w:] ,,Studia podlaskie", Warszawa 1990, tom I, s.233).  Według statystyk sejmu czteroletniego z 1788 roku 1 dym to średnio 6 dusz – na tej podstawie można przyjąć, że okolica Zapole w 1794 roku liczyła nie mniej niż 42 osoby. Jako uzupełnienie można podać, że zgodnie z wyżej przedstawioną taryfą parafia jezierska w 1794 roku liczyła 138 dymów ziemskich, 338 dymów szlacheckich konnych, z czego zobowiązana
była wystawić rekrutów: 27 (5-tego pieszego), 5 (25-ty liniowy), 67 (5-ty szlachecki konny).

Z powyższego wynika, że okolica Zapole powstać mogła między 1690-1765 rokiem, a jej pierwszymi właścicielami byli zapewne Tołoczkowie (Tołoczko lub Tołłoczko) pochodzący z Tołoczek Nadżydomlańskich. Zapole między XVII-XX wiekiem należało do różnych parafii. W początkowym okresie swojego istnienia okolica ta należała zapewne do parafii jezierskiej (Jeziory), której powstanie datowane jest na 1676 rok.

Okolica (wieś) Zapole przez pewien czas mogła również należeć do parafii żytomlańskiej (Żydomla/Żytomla). Świątynia katolicka pobudowana tam została w 1743 roku, od 1839 roku służyła wyznaniu grekokatolickiemu (cerkiew pw. Jana Chrzciciela). Świątynię zwrócono katolikom dopiero w 1924 roku. W Żydomli (Żytomli) do dzisiaj funkcjonuje cmentarz parafialny, na którym pochowani są potomkowie i krewni rodowitych zapolan. W zbliżonym okresie istniała również filia parafii jezierskiej w Kaszubińcach. Drewniany kościół pw. Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia został założony został w 1750 roku przez jezuitów grodzieńskich, którzy rozpoczęli tu swoją misję. Z czasem wokół kościoła powstał cmentarz, na którym również pochowani są potomkowie i krewni zapolan. Do parafii kaszubińskiej należała kaplica w Skidlu.

Bardzo istotna dla tej opowieści jest również parafia w Kozłowiczach z kościołem parafialnym pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i Świętego Andrzeja Boboli. Kościół we wsi Kozłowicze został zbudowany w pierwszej połowie XIX wieku,  a w 1859 roku został odnowiony przez miejscową ziemiankę Świeczynę z rodu Bispingów. Niedługo później został przerobiony na prawosławną cerkiew, a wiernych dołączono do parafii jezierskiej. Do kościoła katolickiego Kozłowicze powróciły dopiero w 1920 roku. Pierwszym proboszczem po 1920 roku był ks. Stanisław Chadyka, który pracował tu do1932 roku. Kolejnymi proboszczami byli: ks. Kazimierz Malinowski (+1934), ks. Jan Goj (1935-1937), ks. Stanisław Sarosiek (czerwiec 1937 r. – wrzesień 1939 r.). W 1939 roku. liczba wiernych w kozłowickiej parafii wynosiła ponad 1000 osób.   W 1934 roku do parafii kozłowickiej należały następujące wsie, okolice, folwarki, zaścianki i kolonie: Borki (wieś i folwark), Budomla (folwark), Dworce (wieś), Ejsymonty (wieś), Hołownicze (wieś), Kazimierzówka (kolonia), Kazimierzówka (wieś), Kołobuszki (zaścianek), Kozłowicze (wieś), Marjanówka (folwark), Migowo (wieś), Migowo (majątek), Obuchowicze (wieś), Obuchowo (wieś), Ogrodniki (wieś), Olenicze (wieś), Piluki (wieś), Podkrzyżaki (wieś), Pundziszki (wieś), Rydzele (wieś), Siwkowo (wieś), Skołubowo (folwark), Toboła (wieś), Tołłoczki (wieś), Topolewo (wieś), Wiercieliszki (majątek, wieś i osada), Zapole (wieś). To w tym właśnie kościele w latach międzywojennych (1920-1939) chrzcili swoje dzieci, brali śluby i żegnali swoich zmarłych wszyscy mieszkańcy wsi Zapole, w tym moi przodkowie.

Zgodnie z I Powszechnym Spisem Ludności z dnia 30 IX 1921 roku wieś (okolica) Zapole należała do gminy Żydomla powiatu grodzieńskiego - opisano ją w następujący sposób:

budynków z przeznaczeniem mieszkalnym – 10
ogółem ludności – 62 osoby, w tym: 33 mężczyzn i 29 kobiet
mieszkańcy wyznania rzymskokatolickiego – 48
mieszkańcy wyznania prawosławnego – 14
mieszkańcy narodowości polskiej – 50
mieszkańcy narodowości białoruskiej – 12

Z powyższego wynika, że wielkość zaludnienia tej okolicy na przestrzeni wieków nie uległa większym zmianom. Po sąsiedzku mieszkały dwa wyznania, jednak tylko dwie osoby z pięćdziesięciu narodowości polskiej były wyznania prawosławnego. O mieszkańcach okolicy Zapole w kolejnym poście...

Jak współcześnie wygląda okolica, w której jeszcze nie tak dawno tętniło życie ? Pozostało zaledwie jedno opuszczone gospodarstwo i ku mojemu wielkiemu zdziwieniu i radości jest to rodzinny dom mojego ojca...

Poszukuję rodzin: CYPLA, BYLCZYŃSKI, CYDZIK, OBUCHOWICZ, TOŁOCZKO z okolic Kotry (gmina Skidel), Zapole, Tołoczki, Obuchowicze, Cydziki (gmina Żydomla)

Piotr Paweł CYPLA

#7
W okół tych zabudowań szczere pole z widokiem na leżące na wprost Ejsmonty (Eysymontty). Na mapach Google widać to najlepiej (53°39'46.4"N 24°03'24.7"E).

Wśród czytelników powstanie zapewne pytanie - na jakiej podstawie zakładam, że to dom należący wcześniej do moich przodków? Faktycznie nigdy tam nie byłem, a zdjęcia zrobione w lipcu tego roku dostałem od znajomego, którego przodkowie również wywodzą się z okolicy Zapole... Moją uwagę przykuł charakterystyczny ganek przed budynkiem mieszkalnym - dwuskrzydłowe drewniane drzwi i dwa okna znajdujące się po bokach... Patrząc na współczesne zdjęcia wiedziałem, że znam to miejsce ze zdjęć wykonanych dziesiątki lat temu przez Walentego Jabłońskiego - mojego dalekiego krewnego (rodzona siostra mojego dziadka była jego babcią). Zdjęcia były przez niego robione przy okazji różnych uroczystości rodzinnych - jedną z nich był ślub rodzonej siostry mojego ojca - Amelii z Wacławem OBUCHOWICZ. Wesele odbyło się w rodzinnym domu Amelii w Zapolu. Ślub odbył się latem 1951 roku - wtedy dom moich dziadków wyglądał znacznie lepiej niż na współczesnych zdjęciach. Był to dosyć duży i wysoki dom. Jego naroża okalały ozdobne dębowe belki, a okna osłaniały od słońca drewniane okiennice. Z opowieści ojca pamiętam, że dom był kryty gontem, miał poddasze na które prowadziły z sieni drewniane schody, kuchnię z olbrzymim piecem i spiżarnią oraz 5 izb mieszkalnych. W czasach gdy mieszkał tam mój ojciec (do 1946 roku) była tam jeszcze potężna stodoła zbudowana z wielkich drewnianych bali (również kryta gontem) - ta sama, która dzisiaj wygląda na zawaloną. Przed domem był duży ogród i sad. Do domu, tak jak obecnie, prowadziła utwardzona droga. Dom został zbudowany około 1919 roku - wtedy mój dziadek powrócił z długoletniej wojaczki i ożenił się z wdową po swoim bracie Antonim.   

Poniżej dla porównania zdjęcie domu w Zapolu z 1951 roku (ślub Amelii) i powiększenie ganku (zdjęcie z VII'2016). Na ganku zachowały się te same okna z charakterystycznymi szprosami...
Poszukuję rodzin: CYPLA, BYLCZYŃSKI, CYDZIK, OBUCHOWICZ, TOŁOCZKO z okolic Kotry (gmina Skidel), Zapole, Tołoczki, Obuchowicze, Cydziki (gmina Żydomla)

Piotr Paweł CYPLA

#8
Wróćmy jednak do opisywania historii mieszkańców tej okolicy. W spisie wiernych rzymsko-katolickiej parafii Kozłowicze z 1926 roku, jako parafian z okolicy Zapole wymienia się 10 rodzin (łącznie 50 osób):

Rodzina I – TOŁŁOCZKO
1.   Anastazja TOŁŁOCZKO zd. TOŁŁOCZKO, wdowa lat 52 (ur. ok. 1874)
2.   Stanisław TOŁŁOCZKO s. Anastazji, lat 32 (ur. ok. 1894)
3.   Zenon TOŁŁOCZKO s. Anastazji, lat 26 (ur. ok. 1900)

Rodzina II – ŁOZOWICKI
1.   Aleksander ŁOZOWICKI, lat 63 (ur. ok. 1863)
2.   Konstancja ŁOZOWICKA zd. CYDZIK (ż. Aleksandra), lat 49 (ur. ok. 1877)
3.   Jadwiga ŁOZOWICKA c. Aleksandra i Konstancji, lat 16 (ur. ok. 1910)
4.   Witold ŁOZOWICKI s. Aleksandra i Konstancji, lat 14 (ur. ok. 1912)
5.   Adam ŁOZOWICKI s. Aleksandra i Konstancji, lat 9 (ur. ok. 1917)
6.   Józef ŁOZOWICKI (bratanek Aleksandra), lat 24 (ur. ok. 1902)

Rodzina III – CYPLA
1.   Stanisław CYPLA, lat 38
2.   Ewa Cypla (ż. Stanisława), lat 28
3.   Stanisława c. Stanisława i Ewy, lat 4
4.   Piotr CYPLA s. Stanisława i Ewy, lat 3
5.   Amelia CYPLA c. Stanisława i Ewy, lat 3
6.   Mikołaj CYPLA s. Stanisława i Ewy, 7 miesięcy

Rodzina IV – ŁOZOWICKI
1.   Magdalena ŁOZOWICKA zd. JUROWSKA, wdowa, lat 56 (ur. ok. 1870)
2.   Leon ŁOZOWICKI s. Magdaleny, kawaler, lat 28 (ur. ok. 1898)
3.   Rufina ŁOZOWICKA c. Magdaleny, panna, lat 22 (ur. ok. 1904)
4.   Józef ŁOZOWICKI s. Magdaleny, kawaler, lat 16 (ur. ok. 1910)

Rodzina V – TOŁŁOCZKO
1.   Wincenty TOŁŁOCZKO s. Walerii, lat 27 (ur. ok. 1899)
2.   Rufina TOŁŁOCZKO zd. ZAPOLSKA (ż. Wincentego), lat 26 (ur. ok.1900)
3.   Donatella TOŁŁOCZKO c. Wincentego i Rufiny, lat 3 (ur. ok. 1923)
4.   Bolesław s. Wincentego i Rufiny, lat 1 (ur. ok. 1925)
5.   Ryszard s. Wincentego i Rufiny, 3 miesiące (ur. 1926)
6.   Waleria TOŁŁOCZKO zd. KALANKIEWICZ, matka Wincentego, wdowa lat 46 (ur. ok. 1880)
7.   Konstancja TOŁŁOCZKO c. Walerii (siostra Wincentego), panna lat 16 (ur. ok.1910)

Rodzina VI – TOŁŁOCZKO
1.   Kamilla TOŁŁOCZKO zd. RADZIWONOWSKA, wdowa lat 56 (ur. ok.1870)
2.   Kazimierz TOŁŁOCZKO s. Kamilli, kawaler lat 29 (ur. ok.1897)
3.   Franciszka TOŁŁOCZKO c. Kamilli, panna lat 20 (ur. ok.1906)
4.   Stanisław TOŁŁOCZKO s. Kamilli, kawaler lat 23 (ur. ok.1903)
5.   Antoni TOŁŁOCZKO s. Kamilli, kawaler lat 17 (ur. ok.1909)
6.   Jan TOŁŁOCZKO s. Kamilli, lat 13 (ur. ok.1913)
7.   Mamert KIENIAK lat 62 (zmarły w 1926)

Rodzina VII – TOŁŁOCZKO
1.   Zygmunt TOŁŁOCZKO lat 45 (ur. ok.1881)
2.   Katarzyna TOŁŁOCZKO (ż. Kazimierza) zd. RADZIWONOWSKA, lat 30 (ur. ok.1896)
3.   Petronela TOŁŁOCZKO c. Zygmunta i Katarzyny, lat 7 (ur. ok.1919)
4.   Kazimierz TOŁŁOCZKO s. Zygmunta i Katarzyny, lat 5 (ur. ok.1921)
5.   Zuzanna TOŁŁOCZKO c. Zygmunta i Katarzyny, lat 2 (ur. ok.1924)

Rodzina VIII – TOŁŁOCZKO
1.   Kazimierz TOŁŁOCZKO, kawaler lat 55 (ur. ok.1871)
2.   Józefa TOŁŁOCZKO, panna lat 57 (ur. ok.1869)

Rodzina IX – TOŁŁOCZKO
1.   Julia TOŁŁOCZKO zd. JUROWSKA, wdowa lat 68 (ur. ok.1858)
2.   Konstanty TOŁŁOCZKO s. Julii,  lat 34 (ur. ok.1892)
3.   Wanda TOŁŁOCZKO zd. HORBATOWSKA (ż. Konstantego), lat 27 (ur. ok. 1899)
4.   Irena TOŁŁOCZKO c. Konstantego i Wandy, lat 5 (ur. ok.1921)
5.   Helena TOŁŁOCZKO c. Konstantego i Wandy, lat 3 (ur. ok.1923)
6.   Czesław TOŁŁOCZKO c. Konstantego i Wandy, 1 miesiąc (ur. 1926)

Rodzina X – TOŁŁOCZKO
1.   Adolf TOŁŁOCZKO lat 32 (ur. ok. 1896)
2.   Apolonia TOŁŁOCZKO zd. TOŁŁOCZKO (ż. Adolfa) lat 25 (ur. ok.1901)

W cytowanym wcześniej Wojewódzkim Dzienniku Białostockim Nr 1 z 1938 roku, w związku z scalaniem gruntów wykazano nowoutworzone kolonie ujęte na planie na podstawie dowodów pomiarowych sporządzonych w 1935 roku przez mierniczego przysięgłego Jana Załuskę – dla wsi Zapole (gmina Żydomla,  powiat grodzieński) wykazano poszczególnych posiadaczy (właścicieli gruntów) 10 działek (gospodarstw) o łącznym areale zaledwie 58,22 ha:

Działka Nr 1
powierzchnia 1,1080 ha należąca do spadkobierców Aleksandra ŁOZOWIECKIEGO (matka Konstancja i dzieci: Jadwiga, Witold, Adam)
Działka Nr 2
powierzchnia 3,6129 ha właściciel Stanisław CYPLA
Działka Nr 3
powierzchnia 0,4910 ha właściciel Stanisław TOŁOCZKO s. Stefana
Działka Nr 4
powierzchnia 2,1219 ha właściciel Stanisław TOŁOCZKO s. Stefana
Działka Nr 5
powierzchnia 25,0633 ha właściciel Kazimierz TOŁOCZKO
Działka Nr 6
powierzchnia 8,8186 ha właściciel Stanisław CYPLA
Działka Nr 7
powierzchnia 6,2954 ha właściciel Kazimierz TOŁOCZKO
Działka Nr 8
powierzchnia 1,56 ha właściciel Konstanty TOŁOCZKO
Działka Nr 9
powierzchnia 1,976 ha należąca do spadkobierców Aleksandra ŁOZOWIECKIEGO (matka Konstancja i dzieci: Jadwiga, Witold, Adam)
Działka Nr 10
powierzchnia 7,395 ha należąca do spadkobierców Aleksandra ŁOZOWIECKIEGO (matka Konstancja i dzieci: Jadwiga, Witold, Adam)

Co wynika z porównania dwóch powyższych spisów wykonanych w odstępie zaledwie 12 lat? Pierwsze to forma pisowni nazwiska jednej z głównych rodzin – zamiast TOŁŁOCZKO w 1938 roku pisano TOŁOCZKO. Z dwóch występujących w 1926 roku rodzin ŁOZOWICKICH pozostała już tylko jedna – spadkobiercy Aleksandra, który zmarł zapewne między 1926, a 1935 rokiem kiedy to był wykonywany spis scaleniowy. Brak również znacznej części rodzin TOŁŁOCZKO, którzy jeszcze w 1926 roku stanowili większość w tej okolicy. Porównując powyższe danie z informacjami zamieszczonymi w słowniku geograficznym Sulmierskiego możemy stwierdzić, że łączny areał tej okolicy zmniejszył się minimum o 50 hektarów (o 90 ha wg dziesięciny większej)...


Poszukuję rodzin: CYPLA, BYLCZYŃSKI, CYDZIK, OBUCHOWICZ, TOŁOCZKO z okolic Kotry (gmina Skidel), Zapole, Tołoczki, Obuchowicze, Cydziki (gmina Żydomla)

Piotr Paweł CYPLA

#9
Powróćmy na chwilę do czasów współczesnych. Tak jak już wcześniej opisano, w Zapolu pozostało jedno opuszczone gospodarstwo, które jak wykazałem należało co najmniej do 1970 roku do moich dziadków. Dzisiaj nikt tam na stałe nie mieszka, ale w dalszym ciągu pozostaje ono w rękach mojej rodziny. Mój znajomy zwiedzając okolice Zapola i Kozłowicz rozmawiał ze starszym mężczyzną bardzo dobrze mówiącym po polsku, pamiętającym moich dziadków. W czasie rozmowy stwierdził, że dom który pozostał w Zapolu należał do Tołoczków i dalej do nich należy. Na stałe mieszkają w Grodnie, a do Zapola przyjeżdżają tylko czasami latem... Jedna z moich ciotek - Franciszka urodzona w Zapolu w 1931 roku wyszła za Kamila Tołoczko zwanego zdrobniale "Kamko". Prawdopodobnie do śmierci mojej babci Ewy zd. Bylczyńska (1970) mieszkali razem z nią. Później przeprowadzili się do Grodna. Druga moja ciotka - Amelia (po mężu Obuchowicz), zamieszkała z mężem w Obuchowiczach. Trzecia ciotka - Stanisława (po mężu Cydzik) zamieszkała w Cydzikach, a później w Grodnie.  Kolejna ciotka - Regina (po mężu Subocz) zamieszkała w Swisłoczy. Najmłodszy z rodzeństwa - Henryk, co najmniej do połowy lat 50-tych XX wieku mieszkał w Zapolu, a po ożenku w 1955 roku przeprowadził się do Grodna.

Właścicielami domu (o ile na Białorusi istnieje takie pojęcie) są zapewne synowie Franciszki i Kamko (lub jeden z synów) - Walenty lub Tadeusz...
Poszukuję rodzin: CYPLA, BYLCZYŃSKI, CYDZIK, OBUCHOWICZ, TOŁOCZKO z okolic Kotry (gmina Skidel), Zapole, Tołoczki, Obuchowicze, Cydziki (gmina Żydomla)

Piotr Paweł CYPLA

#10
Opisywanie rodowodu mieszkańców okolicy Zapole rozpocznę od moich przodków. Zrobię tak dlatego, że ich związek z tym miejscem nie jest tak wielowiekowy, jak pozostałych rodzin - TOŁOCZKO i ŁOZOWICKI...

Mój pradziad - Aleksander Józef CYPLA urodzony 5 VI 1844 roku w Kotrze, syn Aleksandra i Joanny z domu HRYNCEWICZ w dniu 7 II 1871 roku ożenił się z rodowitą zapolanką - Franciszką ŁOZOWICKĄ. Ślub miał miejsce w kościele jezierskim, w którym świadkami byli Adam Hryncewicz i Florian Huszcza (akt Nr 7/1871). Po ślubie zamieszkali jednak w rodzinnym domu mojego pradziadka w Kotrze - tam w dniu 31 III 1872 roku urodziła się ich pierworodna córka Magdalena. Po 1872 roku narodziło się jeszcze co najmniej czworo ich potomków: Stefania, Antoni, Michalina i najmłodszy Stanisław (mój dziadek). Prawdopodobnie rodzili się już w okolicy Zapole, gdzie zamieszkali po śmierci Magdaleny CYPLA zd. JUROWSKA, zmarłej w 1882 roku - na chwilę obecną jest to tylko hipoteza. Mój dziadek urodził się w 1884 roku - niestety nie odnalazłem jeszcze jego aktu urodzenia. Z całego rodzeństwa tylko on pozostał w Zapolu. Przez długie lata służył w carskiej armii, tak więc rodzinnych stron prawie nie widywał. Powrócił dopiero około 1918 roku. W tym czasie jego rodzony brat Antoni (wdowiec po Mariannie zd. PYRSKA) ożenił się z Ewą BYLCZYŃSKA urodzoną 16 IX 1897 roku w okolicy Tołoczki, córką Adama i Heleny z Bylczyńskich. Antoni zmarł jednak w niecały rok po ślubie, pozostawiając osieroconego syna Kazimierza (ur. ok. 1912 roku). W 1919 roku w kościele w Kaszubińcach mój dziadek ożenił się z wdową po swoim bracie. W tym czasie zbudował dom, który wcześniej opisywałem...

W okolicy Zapole rodzą się ich potomkowie: pierworodna córka Stanisława (1920), Piotr (1923), Amelia (1924), Mikołaj - mój ojciec (1926), Regina (1927), Franciszka (1931) i najmłodszy Henryk (1932). W tym okresie okolica Zapole przynależała do parafii Wniebowzięcia NMP i Andrzeja Boboli w Kozłowiczach, erygowanej ponownie w 1920 roku. Wszyscy mieszkali tam do czasu ożenku lub zamążpójścia. Mój dziadek przeżył w Zapolu trzy ustroje i państwowości, dwie wojny... Chyba nigdy nie czuł się szlachcicem, chociaż jego przodkowie pieczętowali się od początków XVI wieku herbem Kościesza. Ożenił się również ze szlachcianką - babcia Bylczyńska wywodziła się z herbu Dęboróg. Do wybuchu II wojny światowej mój dziadek gospodarzył na swoich włościach. W Wojewódzkim Dzienniku Białostockim Nr 1 z 1938 roku w związku z scalaniem gruntów w gminie Żydomla figuruje jako właściciel działek Nr 2 (3,6 ha) i Nr 6 (8,18 ha) – czyli łącznie około 12 ha. Było to drugie co do wielkości gospodarstwo we wsi Zapole. Oprócz tego jakieś części gruntów w Tołoczkach posiadała moja babcia Ewa w spadku po swoim ojcu Adamie – działki Nr 3 (2,132 ha), Nr 26 (3,0671 ha) oraz Nr 28 (6,4603), czyli łącznie prawie 12 ha. Scalenie gruntów mocno jednak okroiło stan posiadania ówczesnych właścicieli. 

We wrześniu 1938 roku mój dziadek wraz z kilkoma gospodarzami z okolicy Eysymonty i Zapole był współzałożycielem ,,Wiejskiej Spółdzielni Handlowej w Eysymontach STRZELEC z odpowiedzialnością udziałami".  Spółdzielnia została wciągnięta do Rejestru Spółdzielni w dniu 14 IX 1938 roku na podstawie postanowienia Sądu Okręgowego w Grodnie z dnia 13 IX 1938 roku. Zgodnie z art.6 statutu ,,członkiem spółdzielni mogły być osoby fizyczne zamieszkałe w Eysymontach, Tobole, Kozłowiczach, Topolewie, zapolu i Oleniczach." Zgodnie z ar.8 ,,udział wynosi 20 zł. Każdy członek powinien przy przystąpieniu do spółdzielni zadeklarować przynajmniej jeden udział." Prezesem spółdzielni był Michał Cydzik, jago zastępcą Mateusz Ejsymont – obydwaj z okolicy Ejsymonty, a skarbnikiem Lucjan Kamiński. W 1938 roku oprócz wyżej wymienionych spółdzielnia liczyła jeszcze siedmiu członków: Feliks Szyszło, Mikołaj Czerniewski, Konstanty Kamiński, Jan Ejsymont, Antoni Tołoczko, Józef Łozowicki i Stanisław Cypla. Trzech ostatnich pochodziło z okolicy Zapole. W sprawozdaniu rewizyjnym za 1938 rok spółdzielnia wykazała obroty w wysokości 6 365,19 zł. Zysk ,,na towarach" wyniósł 801,29 zł. Wykazano 678,74 zł w towarach, 88,54 zł u dłużników i 40 zł w ruchomościach.
W maju 1939 roku spółdzielnia liczyła 25 członków.

Po wybuchu II wojny światowej wszelka własność przestała mieć jakiekolwiek znaczenie – wszystko co posiadali moi dziadkowie stało się własnością państwa radzieckiego. W wyniku agresji radzieckiej na Polskę w dniu 17 IX 1939 roku,  do Białoruskiej SRR przyłączono wschodnią część Mazowsza, część Podlasia, Polesia i Grodno. Szlachecka okolica Zapole w oczach bolszewików stała się wsią zamieszkałą przez wrogów narodu - kułaków. W tym czasie wielu mieszkańców okolicy Zapole doświadczyło "twardej ręki" państwa sowieckiego, trafiając do więzień i łagrów NKWD. W latach 1941–1944 Białoruś była okupowana przez wojska niemieckie. Z tego co zapamiętałem z opowieści ojca były to czasy ponoć lepsze, niż okupacja sowiecka... Po zakończeniu wojny przed moją rodziną pojawiły się tzw. ,,trudne wybory". Ludność polska była wtedy masowo wysiedlana – w propagandzie nazywało się to ,,repatriacja", czyli powrót do ojczyzny. Ale co miało być ojczyzną dla moich dziadków i ich potomków – chyba miejsce w którym się urodzili oni i ich przodkowie, a nie obcy i nieznany kraj zwany po wojnie Polską Ludową. Repatriacji poddał się jedynie mój ojciec. Według oficjalnych dokumentów w 1946 roku miał 18 lat (faktycznie 20). Zachodziła więc obawa, że jako obywatel BRS zostanie wcielony do rosyjskiego wojska. Jak wynika z ocalałych dokumentów do Polski ewakuował się przez punkt etapowy PUR Malbork, gdzie dotarł 10 VI 1946 roku. Z wystawionego zaświadczenia wynikało, że celem ewakuacji miało być białostockie – tam mieszkali krewni mojej babci Bylczyńscy. Nie wiadomo z jakiego powodu ojciec nie pojechał w tym kierunku. Malbork opuścił 17 VI 1946 roku – z kwitu ewakuacyjnego wynika, że miał ze sobą 5 artykułów żywnościowych i 5 gospodarstwa domowego. Z takim właśnie majątkiem pojawił się w swojej nowej ojczyźnie. Jako nowy obywatel Polski otrzymał jednorazową zapomogę w kwocie 150 zł. Przez pierwsze miesiące po ewakuacji mieszkał
w Sztumie, gdzie pracował w Urzędzie Ziemskim. W 1947 roku przeniósł się do Giżycka, gdzie mieszkały co najmniej dwie rodziny TOŁOCZKO z Zapola...

Dziadkowie pozostali w Zapolu z najmłodszymi dziećmi: Franciszką i Henrykiem. Najstarsze córki powychodziły za mąż i zamieszkały w Cydzikach, Obuchowiczach, Tołoczkach i Swisłoczy. Starszy brat mojego ojca - Piotr, zginął tragicznie jeszcze przed wybuchem wojny, w czerwcu 1938 roku - utopił się w jeziorze. To chyba na pamiątkę po nim otrzymałem imię Piotr.

Stanisław CYPLA zmarł w Zapolu 31 XII 1956 roku. Ewa CYPLA z domu BYLCZYŃSKA przeżyła go 14 lat – zmarła 11 VI 1970 roku. Swoich dziadków nigdy nie poznałem. Na pogrzebie babci był mój ojciec, który swoje rodzinne strony odwiedził wtedy po raz pierwszy od 24 lat. Dziadkowie zostali pochowani na cmentarzu w Kozłowiczach. W tej samej mogile jest pochowana moja prababcia - Helena Bylczyńska i zapewne pradziadek Adam. W grobie obok mój imiennik.

Ostatnimi mieszkańcami domu moich dziadków, a być może i ostatnimi mieszkańcami Zapola była rodzina mojej ciotki Franciszki po mężu Tołoczko. Mieszkali tam najprawdopodobniej do 1970 roku. Tak w dużym skrócie przedstawia się historia moich przodków po mieczu i ich związek z okolicą Zapole. Ciąg dalszy opowieści związany będzie również z moimi przodkami - będzie to ród noszący nazwisko ŁOZOWICKI, chociaż czasami pisano ich Łozowiecki, a nawet Łozowski. Związek tego rodu z okolicą Zapole liczony już jest w setkach lat...



Poszukuję rodzin: CYPLA, BYLCZYŃSKI, CYDZIK, OBUCHOWICZ, TOŁOCZKO z okolic Kotry (gmina Skidel), Zapole, Tołoczki, Obuchowicze, Cydziki (gmina Żydomla)

Piotr Paweł CYPLA

#11
Cofając się dalej w pokoleniach ,,zapolan" będących moimi przodkami opis należy rozpocząć od mojej ojczystej prababci – Franciszki CYPLA zd. ŁOZOWICKA. Urodziła się 23 VI 1846 roku w okolicy Zapole. Ochrzczona została w kościele jezierskim w dniu 29 VI przez ks. Jakuba Demidowicza – wikarego jezierskiego. Oboje chrzestni również pochodzili z okolicy Zapole. Józef Łozowicki był rodzonym bratem ojca Franciszki, a Joanna Tołoczko (zd. Strupińska) to żona Wincentego (akt Nr 39/1846). Jej rodzicami byli Jerzy Michał ŁOZOWICKI i Magdalena zd. JUROWSKA.

Prapradziadek Jerzy Michał ŁOZOWICKI urodził się w okolicy Zapole w dniu 5 X 1804 roku. Ochrzczony został w Cerkwi Kozłowickiej w dniu 9 X. Z aktu wynika, że był również bierzmowany, co oznacza obrządek greko-katolicki. Chrztu i bierzmowania udzielił paroch Antoni Bohdanowicz (administrator Cerkwi w Kozłowiczach). Rodzicami chrzestnymi byli Antoni Horbaczewski i Antonina Tołoczko. Jako asystujący wystąpili Andrzej Eysymontt i Anna Horbaczewska. Był dwukrotnie żonaty - w dniu 26 I 1830 roku w rzymsko-katolickim kościele jezierskim ks. Antoni Szymborski udzielił mu ślubu z  wówczas 16-letnią panną Rozalią OLĘDZKA, córkę Jerzego i Marianny z domu HORBACZEWSKA. W akcie nie zapisano skąd pochodziła panna młoda. Świadkami ślubu byli Jerzy Konstantynowicz, Adam Łozowicki (brat Jerzego) i Tomasz Olędzki (akt Nr 2/1830). W małżeństwie tym narodziło się troje dzieci: Franciszek (akt Nr 84/1832), Marianna (akt Nr 61/1835) i Antonina (akt Nr 80/1838) – wszyscy w okolicy Zapole. Rozalia zmarła między 1839-1844 rokiem - aktu jej zgonu nie odnalazłem. W dniu 26 XI 1844 roku w kościele jezierskim wdowiec Jerzy żeni się z 25-letnią panną z okolicy Jurewicze – Magdaleną JUROWSKĄ córką Tomasza i Marianny zd. HUSZCZA. Ślubu udzielił pleban kościoła jezierskiego ks. Jędrzej Michałowski. Świadkami byli Jakub Kozłowicki i Michał Sawicki (akt Nr 24/1844). W małżeństwie tym, oprócz mojej prababci Franciszki, urodziło się co najmniej pięcioro dzieci: Aniela (akt Nr 6/1848), Pawlina (akt nr 5/1853), Anna (akt Nr 6/1855), Jan (akt Nr 58/1858); Felicjana (akt Nr 168/1864) i Wiktor, którego aktu chrztu jeszcze nie odnalazłem. Wszyscy wymienieni rodzili się w okolicy Zapole, a chrzczeni byli w rzymsko-katolickiej parafii jezierskiej. Nie wiem jakie były ich dalsze losy, więc chwilowo wątek ten zostawię nieopisany.

Cofając się o kolejne pokolenie należy opisać mojego 3xpradziadka Jana ŁOZOWICKIEGO. Na chwilę obecną wiadomo tylko tyle, że jego żoną była Marianna zd. SAWICKA. Oprócz Jerzego Michała (ur. 1804) mieli jeszcze co najmniej trzech synów: Józefa Stefana (ur. 31 XII 1798), Adama Stefana (ur. 24 XII 1801) – wszyscy urodzili się w okolicy zapole, a ochrzczeni zostali w obrządku greko-katolickim w Cerkwi Kozłowickiej przez parocha Antoniego Bohdziewicza.

W kolejnym poście postaram się opisać pozostałych Łozowickich wywodzących się z okolicy Zapole...
Poszukuję rodzin: CYPLA, BYLCZYŃSKI, CYDZIK, OBUCHOWICZ, TOŁOCZKO z okolic Kotry (gmina Skidel), Zapole, Tołoczki, Obuchowicze, Cydziki (gmina Żydomla)

Piotr Paweł CYPLA

#12
Jednym z rodowitych mieszkańców okolicy Zapole był rodzony brat mojego prapradziadka Jerzego Michała – Józef Stefan ŁOZOWICKI urodzony 30 XII 1798 roku. Tak jak jego pozostałe rodzeństwo został ochrzczony i bierzmowany w Cerkwi Kozłowickiej – chrzest odbył się 4 I 1799 roku. Jego rodzicami chrzestnymi byli Andrzej Eysymont z Marianną Kozłowicką. Asystowali Paweł Łozowicki z Anną Bohdanowiczową oraz Marcin Niedźwiecki z Marianną Oleńską. W dniu 16 XI 1824 roku w rzymsko-katolickim kościele jezierskim poślubił pannę Elżbietę OLĘDZKĄ (zapisaną w akcie jako OLEŃSKA). Świadkami ślubu byli Adam Tołoczko i Piotr Eysymontt. W małżeństwie tym narodziło się troje dzieci: Józef (14 VIII 1825 roku), Antonina (3 III 1828 roku) i Katarzyna (10 XII 1830 roku) – ochrzczeni zostali w obrządku rzymsko-katolickim w parafialnym kościele jezierskim. Córki zmarły we wczesnym dzieciństwie przed 1840 rokiem. W dniu 19 XII 1840 roku, w wieku 39 lat zmarła także żona Józefa – Elżbieta. W akcie została zapisana jako Olędzka (akt Nr 69/1840).

Józef żeni się powtórnie. W dniu 23 I 1844 roku w kościele jezierskim poślubił 25-letnią pannę z okolicy Tołoczki – Ewę SIPOWICZ, córkę Ignacego i Marianny zd. PAWŁOWSKA. Świadkami ślubu byli Antoni i Piotr Łozowicki (akt Nr 3/1844). Zaledwie trzy miesiące po ślubie, w dniu 21 IV 1844 roku rodzi się pierworodna córka Agnieszka (akt Nr 35/1844). W dniu 19 VIII 1845 roku rodzi się syn Szymon (akt Nr 51/1845), a  30 IX 1846 roku Franciszek (akt Nr 68/1846) – wszyscy wymienieni rodzili się w okolicy Zapole, a chrzczeni byli w obrządku rzymsko-katolickim w jezierskim kościele parafialnym. Nie wiem jakie były ich dalsze losy, więc chwilowo wątek ten zostawię nieopisany.


Poszukuję rodzin: CYPLA, BYLCZYŃSKI, CYDZIK, OBUCHOWICZ, TOŁOCZKO z okolic Kotry (gmina Skidel), Zapole, Tołoczki, Obuchowicze, Cydziki (gmina Żydomla)

A.Markiewicz

#13
Witam , niestety mam problem z j.litewskim wiec może być obarczone moim błędem,
ale czy zdjecia nie przedstawiaja rodzinę Cypla.
Kazimieras Čiplys , Pranas Čiplys , Mykolas Čiplys , Barbora Čiplienė , Marija Čiplytė 

[Kunigo Kazimiero Čiplio primicijų šventė: kunigas Kazimieras Čiplys su artimaisiais, kunigais, Anciškio-Piktagalio parapijos žmonėmis. Grupinė nuotrauka] / Kazimieras Čiplys ... [et al.]. - 1925.06.25
http://www.epaveldas.lt/object/recordDescription/PAVB/C190000475813


Kunigas Kazimieras Čiplys su bičiuliais / Kazimieras Čiplys ... [et al.]. - 1929
http://www.epaveldas.lt/object/recordDescription/PAVB/C190000388897



Kunigas Kazimieras Čiplys bičiulių tarpe / Kazimieras Čiplys ... [et al.]. - 1932.08.08
http://www.epaveldas.lt/object/recordDescription/PAVB/C190000388896

Naujamiesčio pavasarininkai prie Šv. apaštalo evangelisto Mato bažnyčios / B. Žilinskas ... [et al.]. - 1932.06.28
http://www.epaveldas.lt/object/recordDescription/PAVB/C190000388894


Wolność człowieka kończy się tam, gdzie zaczyna się wolność drugiego człowieka.

Piotr Paweł CYPLA

Dziękuję bardzo za nadesłane materiały - dotyczą one zapewne księdza Kazimierza. Niestety nie jestem w stanie stwierdzić, czy litewskie "Čiplys" oznacza to samo co CYPLA. Moi przodkowie w zasadzie mieli związek tylko z dwoma miejscami - Kotra i Zapole i byli raczej niewielkim osiadłym rodem. Z Kotrą związani byli już przed 1690 rokiem. Czy w przeszłości jakiś potomek linii kotrzańskiej osiadł w innym miejscu, tego niestety nie wiem. Wśród moich krewnych występował Kazimierz, ale na pewno nie był księdzem. W 1925 roku (datowanie jednego ze zdjęć) miał zaledwie 14 lat. Jednak mimo wszystko bardzo dziękuję za poświęcony czas.

Pozdrawiam
Piotr
Poszukuję rodzin: CYPLA, BYLCZYŃSKI, CYDZIK, OBUCHOWICZ, TOŁOCZKO z okolic Kotry (gmina Skidel), Zapole, Tołoczki, Obuchowicze, Cydziki (gmina Żydomla)