Krótkie opisy parafii grodzieńskich

[A. Rybalko]

Dane parafii   Indura

Oceny dokonano na podstawie indeksów z 5 lat 1797-1801.

Rocznie   130-200 urodzeń
      20-40 małżeństw
      50-90 zgonów

Uwagi:

a)   Dość dokładne dane dotyczące wieku zmarłych niemowląt i małych dzieci. Jednak nie we wszystkich miejscowościach rejestrowano takie zgony. Być może przyczyną była zbyt wielka odległość od kościoła.
b)   Wydaje się, że śmiertelność niemowląt była w parafii niższa niż dotychczas indeksowanych parafiach grodzieńskich. Twierdzenie to wymaga jednak konkretnych dowodów.
c)   Całkowity brak stanu mieszczańskiego w parafii.
d)   Dość zgrzebna parafia, brak jakichkolwiek prominentów wśród chrzestnych, jeśli nie liczyć proboszcza Lachnickiego.
e)   Nazwiska panieńskie kobiet podane tylko dla szlachcianek, bardzo rzadko dla pozostałych (majętniejszych?).
f)   Nazwiska matek chrzestnych zapisywane niedokładnie, ewidentnie ta sama osoba raz jest panną, a raz mężatką.
g)   Chrzty odbywały później po urodzeniu niż w innych parafiach, co zakłada staranniejsze przygotowanie tego rodzinnego święta, a co z kolei świadczy o większej zamożności mieszkańców.
h)   Wyjątkowa rzadkość: kobieta jako świadek ślubu! Zdarzyło się to w parafii dwa razy, co raczej wyklucza mechaniczną pomyłkę.
i)   Filią parafii w Indurze była parafia w Usnarzu, która powstała w 1795 roku.
Niektóre z powyższych uwag sugerują stosunkową zamożność i nawet emancypację mieszkańców parafii. Potwierdzeniem tego mógłby służyć fakt wybudowania nowego murowanego kościoła staraniem proboszcza Radziewicza i parafian w roku 1815; okazała świątynia stoi do dziś. Dla porównania: kościoły na Grodzieńszczyźnie bywały fundowane przede wszystkim przez władców lub wielmożów.

Na podstawie indeksów chrztów: szlachty   7,3%, mieszczan   0,0%, chłopów   92,6%, brak danych – 0,0%.

Wymienione w metrykach chrztów miejscowości

Miasto: Indura
Dwory (rodzina): Domanowszczyzna folwark (Lebel), Hrajno (Judynowicz, Wołk), Lachnowo, Nowosiółki (Zarzecki) Plebanowce (Eysymont), Zarubicze (Lebel; patrz również par. WE; Tatt, Trzeciak), Żarnówka (Aluszyński vel Alużyński).
Okolice (rodziny): Hlebowicze (Hlebowicz, Łaszkiewicz, Narbut, Panasewicz, Sarosiek, Siwicki, Strzembicki), Pacenki (Pacenko, Statkiewicz), Petelczyce (Hlebowicz), Sarosieki (Cydzik, Sarosiek), Żukiewicze (Szumski, Jodkowski).
Wsie: Bielewo, Bojary, Dubowka, Dziemitkowo, Joskiewicze (później: Jaśkiewicze), Koniuchy, Kowalicze, Kozły, Kruhliki, Łuckowlany, Mohylany, Odła, Pieśle, Plebanowce, Prokopowicze, Putne, Rohacze, Słomianka, Trochimy, Wodlany, Wójtowszczyzna, Zarubicze, Żarnówka.
Miejscowości z innych parafii (pojedyncze metryki): okolica Jodkiewicze par. Wielkie Ejsmonty.

Duchowieństwo
Proboszcz: Stanisław Lachnicki, kanonik smoleński, dziekan grodnieński. Nie od rzeczy będzie dodać, że w obrębie parafii leżały dobra Lachnowo.
Wikary / Wikarowie: Placyd Jaszczółd, Bazyli Sienicki, Paweł Jackowski, Rajmund Dapkiewicz.
Duchowni uniccy: przypuszczalnie ks. Serafin Wołk, „commendarius” czyli delegowany do pracy w parafii; nigdzie nie został nazwany wikarym.

Uwagi:
a)   Proboszcz Lachnicki pojawiał się w parafii raczej sporadycznie. Udzielił tylko ok. 5 % chrztów.
b)   Codzienną pracę wykonywał tylko jeden duchowny, co w tak dużej parafii było zadaniem prawie ponad siły. Nie pracowali zresztą długo: Serafin Wołk (styczeń 1797-marzec 1798), franciszkanin Placyd Jaszczółd (marzec 1798-marzec 1799), franciszkanin Ludwik Smorszczewski (15.-19.08.1798), Bazyli Sienicki (marzec 1799-luty 1801), Paweł Jackowski (luty-wrzesień 1801), Ignacy Sutkowski (wrzesień-listopad 1801), Roch Mogielnicki (21.-27.10. 1801), Rajmund Dapkiewicz (listopad-grudzień 1801).
c)   Jak widać, najdłużej wytrzymał tę harówkę Bazyli Sienicki. Od marca 1801 roku spotykamy go w filialnej parafii Usnarz, gdzie pracy było znacznie mniej (70-80 chrztów rocznie).
d)   Duchowni znani z innych parafii grodzieńskich: Paweł Jackowski (został proboszczem w Łunnie od 1 listopada 1801), Ludwik Smorszczewski (Repla), Ignacy Sutkowski (Repla).

[A. Rybalko]

Dane parafii   Usnarz

Oceny dokonano na podstawie indeksów z 5 lat 1797-1801.

Rocznie   50-80 urodzeń
      6-20 małżeństw
      20-30 zgonów

Uwagi:
a)   Parafia w Usnarzu była filią parafii w Indurze, kościół czasem nazywany jest w aktach kaplicą. Parafia powstała w 1795 roku.
b)   Niektóre rodziny należały przedtem albo równolegle do parafii Odelsk.
c)   Akty zgonów wykazują parumiesięczne luki. Dość nieregularna jest liczba obrzędów, duże wahania z roku na rok.
d)   Całkowity brak stanu mieszczańskiego. Jedyna „grupa zawodowa” w parafii to nierządnica Barbara, która urodziła córkę w Makarowcach w 1799. Nota bene to pierwsza jak dotychczas wzmianka o tym rzemiośle na Grodzieńszczyźnie.
e)   Parafia skromna, do wspomnianych w aktach prominentów można zaliczyć tylko Ludwika Pancerzyńskiego chorążego ziemi grodzieńskiej, któremu zmarł mały synek w 1798. Nie od rzeczy będzie wspomnieć, że niedługo potem ów Pancerzyński został marszałkiem grodzieńskim (1799-1809), a jeszcze później  - marszałkiem guberni grodzieńskiej (1809-1815). I że to on ufundował kościół w Usnarzu.

Na podstawie indeksów chrztów: szlachty   27,0%, mieszczan   0,0%, chłopów   71,6%, brak danych – 1,4%.

Wymienione w metrykach chrztów miejscowości

Miasto: brak
Dwory (rodziny): Liszki, Usnarz (Jackiewicz, Kruszyński, Pancerzyński).
Okolice (rodziny): Białokozy (Białokoz, Olizarowicz), Ihnatowicze (Eysymont, Ihnatowicz, Wąsowicz), Petelczyce (Eysymont, Ihnatowicz, Kudrycki, Petelczyc, Porzecki, Terejło), Poczobuty (Białokoz, Eysymont, Hlebowicz, Nowicki, Pacento, Poczobut, Rukiewicz, Sarosiek), Proniewicze (Proniewicz), Sarosieki (Cydzik, Hlebowicz, Jeryng, Kołos, Nakrewicz, Paszkowski, Raplin, Sarosiek, Waszkiewicz).
Wsie: Kudrycze, Kurczowce, Łapieniowce, Makarowce, Odła, Rusaki, Sunejki, Szalinki, Trochimy, Wiszniówka, Żopowicze.

Duchowieństwo

Proboszcz/Kapelan: Franciszek Żyliński franciszkanin (styczeń-5 listopada 1797), wspomagany przez pół roku przez innego franciszkanina Antoniego Adamowicza (udzielił kilku ślubów), Łukasz Szymkiewicz franciszkanin (3 chrzty w dniach 20-26 listopada 1797), Konrad Spucewicz franciszkanin (14-31 grudnia 1797), Fabian Sebastian Eysymont (od stycznia 1798 do marca 1801), Bazyli Sienicki (od marca 1801).
Wikary: brak.
Duchowni uniccy: brak.

Uwagi:
a)   Często zmieniający się duchowni w 1797, a więc w jednym z pierwszych lat istnienia nowej parafii świadczą o trudnościach z obsadzeniem tej placówki.
b)   Duchowni znani z innych parafii grodzieńskich: Fabian Eysymont (przeniósł się do parafii Wielkie Eysymonty), Bazyli Sienicki (w okresie poprzedzającym sprawował posługę w par. Indura).
c)   Goście parafii: dominikanin Aurelian Hulicki (1 chrzest i 1 ślub w czerwcu 1799), Franciszek Mateusz Sańkowski (2 chrzty w listopadzie/grudniu 1798),

[A. Rybalko]

Dane parafii   Kwasówka

Oceny dokonano na podstawie indeksów z 5 lat 1797-1801.

Rocznie   25-40 urodzeń
      7-20 małżeństw
      10-20 zgonów
Uwagi:
a)   Parafia silnie „podszyta” unitami, którzy pojawiają się w aktach jako narzeczeni (co piąte małżeństwo to unita-katoliczka), kumowie i świadkowie ślubu.
b)   Grodno leży w najbliższym sąsiedztwie na północ w odległości „mil trzy miernych”; najbliższa tamtejsza parafia to kościół franciszkański.
c)   „Metropolią” parafii była wieś Pohorany, mająca największą liczbę chrztów (41 w ciągu 5 lat). Tu mieszkał też jedyny sławetny, Florian Wróblewski, prawdopodobnie rzemieślnik nieznanej branży. Na drugim miejscu plasuje się Baranowo (34 chrzty).
d)   W ciągu tych 5 lat potomstwa doczekali się dwaj prominenci: stolnik wołkowyski Marcin Broniec w Rudawicach i rotmistrz orszański Wilhelm Wincenty Wołk w dworze Poniemuń.

Na podstawie indeksów chrztów: szlachty   17,4%, mieszczan   0,6%, chłopów   82,0%, brak danych – 0,0%.

Wymienione w metrykach chrztów miejscowości

Miasto: brak
Dwory (rodzina): dobra Baranowo (Horbaczewski, Strzałkowski), Kwasówka (Zawistowski), Poniemoń (Wołk), Rudawice (Broniec, Zahorski), Świsłocz Romerowska (Baranowski).
Okolice (rodziny): Chlistowicze (Chlistowski, Malijewski, Obuchowicz, Strzelecki, Strzałkowski), Korozicze (Szaciłowski), Malicewicze (Eysymont, Koroza).
Wsie: Baranowo, Dereczynek, Doroszewicze, Horny, Kołpaki, Kowalicze, Kruhlany/Kruhła, Ogrodniki, Pohorany, Swawicze, Wicki?, Żukiewicze, Żylicze.

Duchowieństwo

Proboszcz: Antoni Ałużyński.
Wikary: Michał Ałużyński.
Duchowni uniccy: brak.

Uwagi:
a)   Nieznany jest stopień pokrewieństwa między proboszczem i wikarym, obowiązki dzielili jednak po bratersku.
b)   W aktach brak wzmianki o jakimkolwiek innym duchownym.

[A. Rybalko]

Dane parafii   Wielka Brzostowica

Oceny dokonano na podstawie indeksów z 5 lat 1797-1801.

Rocznie   40-50 urodzeń
      7-20 małżeństw
      15-20 zgonów (47 zgonów w 1800)

Uwagi:
a)   Parafia zdecydowanie demokratyczna, stan społeczny 80% rodzin nie został w aktach podany (patrz poniżej).
b)   Wymienione zawody: zakrystian i organista. Joachim Bouffał został nazwany „gubernatorem tego dworu“, o pewnie oznaczało ekonoma.
c)   Brak okolic szlacheckich.
d)   Nie mylić wsi Dublany w tej parafii z Dublanami w parafii Wielkie Ejsmonty.
e)   Małżeństwa wyznaniowo mieszane (unicko-katolickie) są nieliczne (4 z 69)

Na podstawie indeksów chrztów: szlachty   5,5%, mieszczan   4,0%, chłopów   10,5%, brak danych – 80,0%.

Wymienione w metrykach chrztów miejscowości

Miasto: Wielka Brzostowica
Dwory (rodzina): Dublany (Jakubowski), Hołynka (Zaniewski), Iwaszkowce (Bouffał, Szczutkowski), Mieńki (Radowicki, Zakrzewski), Moszny (Nowomiejski), Lewszowszczyzna (Milkiewicz), Wielka Brzostowica (Pawłowski), Wojciechowszczyzna (Kukliński).
Okolice (rodziny): brak.
Wsie: Brzostowiczany, Dublany, Dzieniewicze, Ejminowce, Karpowce, Kielicze, Kwatery, Lichosielce, Moszny, Niewojny, Parfimowce, Pauluszki, Popławce, Starzyńce.

Duchowieństwo

Proboszcz: Antoni Nargiełłowicz (udzielił 1 chrztu)
Inni duchowni: Antoni Adamowicz, Michał Bajkowski, Rutyliusz Godławski, Stanisław Kadłubowski, Franciszek Koncewicz, Alojzy Korzeniewski, Ksawery Lacki, Kazimierz Michniewicz (praepositus), Wincenty Morawek, Kazimierz Piekarski, Franciszek Sankowski, Ludwik Smorszczewski, Franciszek Stecewicz, Antoni Tyborowski, Łukasz Wojciulewicz (wikary, commendarius), Franciszek Zielonka.
Duchowni uniccy: brak.

Uwagi:
a)   Widocznie była Wielka Brzostowica niełatwą parafią do obsadzenia. Proboszcz został wymieniony tylko w jednym akcie chrztu.
b)   Pozostali duchowni, którzy w ciągu tych 5 lat przewinęli się przez parafię, zostali powyżej wymienieni alfabetycznie. Było ich aż 16. Niektórzy dokonali tylko jednego obrzędu, inni pobyli kilka tygodni, inni – kilka miesięcy.
c)   Znajomi z innych parafii. Niestrudzony franciszkanin z klasztoru w Świsłoczy Ludwik Smorszczewski zajrzał tu w czerwcu 1800 (podobnie krótko wizytował Indurę, Replę, Usnarz). Wincenty Morawek, tytułowany sekretarzem prowinc. marianów na przełomie 1798 i 1799 przyjechał z Wołpy na dwa chrzty. Podobnie na krótko odwiedził w 1799 miasteczko inny marianin Franciszek Zielonka.

[A. Rybalko]

Dane parafii   Mała Brzostowica

Oceny dokonano na podstawie indeksów z 5 lat 1797-1801.

Rocznie   2-18 urodzeń
      2-5 małżeństw
      3-20 zgonów

Uwagi:
a)   Chyba najmniejsza grodzieńska parafia. W ciągu 5 lat ochrzczono tu 52 niemowląt, 16 par wzięło ślub, zmarła 51 osoba.
b)   Parafia wybitnie szlachecka, ok. 70 % dzieci rodziło się w rodzinach szlacheckich.
c)   Nie tylko szlachetnie urodzeni zostawali kumami pracowitych, ale jeden czy drugi pracowity trzymał do chrztu urodzonego, co w innych parafiach w tym historycznym okresie raczej się nie zdarzało.

Na podstawie indeksów chrztów: szlachty   69,2%, mieszczan   0,0%, chłopów   25,0%, brak danych – 5,8%.

Wymienione w metrykach chrztów miejscowości

Miasto: brak
Dwory i folwarki (rodzina): folwark Dorguże (Berliński, Szadurski, Sadowniczy), Mała Brzostowica Jundziły (Eysymont, Żakiewicz), folwark Zańkowszczyzna (Hlebowicz).
Okolice (rodziny): Małe Eysymonty (Bartoszewicz, Eysymont, Orzechowicz, Pułjanowski, Szemiot, Ufs), Pułjanowicze (Eysymont, Pułjanowski).
Wsie: Brzostowiczany, Konczany, Pychowczyce, Sieńki.

Duchowieństwo

Proboszcz: Antoni Olszewski.
Wikary: brak.
Duchowni uniccy: Szymon Onacewicz paroch cerkwi Mała Brzostowica, Szymon Sebastianowicz wikary cerkwi Mała Brzostowica, Marcin Zawadzki wikary cerkwi Mała Brzostowica.

Uwagi:
a)   Ks. Antoni Olszewski był na początku tego okresu określany jako „curatus”, następnie sprawował godność plebana.
b)   W okresie od stycznia do sierpnia 1800 roku sakramentu chrztu udzielali wyłącznie kapłani uniccy Onacewicz (1 chrzest), Sebastianowicz (4 chrzty) i Zawadzki (2 chrzty). Ks. Olszewski udzielał w roku 1800 wyłącznie ślubów w liczbie 5.

[A. Rybalko]

Dane parafii   Świsłocz Górna (franciszkańska)

Oceny dokonano na podstawie indeksów z 5 lat 1797-1801.

Rocznie   40-85 urodzeń
      4-12 małżeństw
      10-30 zgonów

Uwagi:
a)   W Świsłoczy znajdował się klasztor franciszkanów, nie mylić z miastem Świsłoczą w powiecie i dekanacie wołkowyskim!
b)   Klasztor przyciągał wiernych z okolicznych parafii, np. regularnie chrzczono tu dzieci urodzone w miejscowościach przynależnych do parafii Wielkie Eysymonty (Cydziki, Glindzicze, Jodkiewicze, Maciejewicze, Żukiewicze), a także sporadycznie innych parafiach (Indura, Kwasówka, Łunna).
c)   Co najmniej trzy pary unickie dały ochrzcić dziecko przez franciszkanów.
d)   Dwie znane z imienia i nazwiska pary rodziców pozostawały w nieślubnym związku.
e)   Stosunkowo wiele zapisów zgonów dotyczy niemowląt.
f)   Księgi prowadzone były starannie, mało błędów.
g)   Parafia miała swój szpital-przytułek (Xenodochium), w którym w ciągu 5 lat zmarły dwie starsze kobiety: Zaniewska 60 i Murzynowa 70.
h)   Wymieniono w metrykach tylko jeden zawód: kucharz Karpiej przy dworze Świsłocz
i)   Przydomki: urodzony Antoni Korowaj Zaniewski.

Na podstawie indeksów chrztów: szlachty   44,9%, mieszczan   0,0%, chłopów   30,2%, brak danych – 24,9%.

Wymienione w metrykach chrztów miejscowości

Miasto: brak
Dwory (rodzina): Świsłocz (Jacyna, Rafałowicz).
Miejscowości: Balicze, Biergiele, Brakowo, Cydziki, Doroszewicze, Glindzicze, Hladowicze, Jodkiewicze, Jodkiewicze Małe, Jurowce, Kaleniki, Końcowszczyzna, Korożyce, Kowalicze, Kruhlany, Kuźmicze, Lachnowo, Łaniewicze, Litwinki, Maciejewicze, Michalin, Misiewicze, Nieciecz, Obremszczyzna, Pacenki, Poniżany, Rohacze, Siemierenki, Staniewicze, Stecki, Suchodolina, Szczerbowicze, Wójtowszczyzna, Zaniewicze, Zarubicze, Żukiewicze, Żylicze.

Duchowieństwo

Proboszcz i wikary: brak.
Zakonnicy franciszkanie: Placyd Jaszczołd, Ludwik Smorszczewski, Kilian Sobolewski, Ignacy Sutkowski.
Duchowni goście: Oderyk Dziekoński, Stanisław Lachnicki, Piotr Wiercieński
Duchowni uniccy: brak.

Uwagi:
a)   Ludwik Smorszczewski został określony słowem „kaznodzieja”. On też najwięcej podróżował po parafiach. Dotychczas znaleziono jego ślady jego duszpasterskiej działalności w Indurze, Usnarzu, Repli i Wielkiej Brzostowicy.
b)   Pozostali franciszkanie zwani są gwardianami. Oni również wspomagali parafie grodzieńskie: Jaszczołd był przez rok proboszczem w Indurze (1798/1799), Sutkowski pracował tam przez kilka miesięcy, odwiedzał też Replę.
c)   Stanisław Lachnicki, proboszcz z Indury, ochrzcił malucha we dworze Świsłocz, a zrobił to nie tylko po sąsiedzku, ale i po rodzinnemu: chrzestnymi byli Ignacy Lachnicki pułkownik wojsk WXL i jego małżonka Antonina.
d)   Jeden z duchownych, chyba franciszkanin, nosił przedziwne imię Oderyk. Okazuje się, że jest taki święty, w wersji polskiej Odoryk http://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/01-14a.php3, i nawet interesująca to była postać. Źródło niemieckie podaje, że jego sprawozdanie z podróży do Chin, Wietnamu i innych egzotycznych krajów wschodnich jest bez wątpienia autentyczne w odróżnieniu od raportu współczesnego mu Marca Pola. Może Oderyk Dziekoński też marzył o dalekich podróżach? Może marzenie urzeczywistnił?

[Gordian]

Wg mojej wiedzy w parafii Świsłocz ilość chrztów wśród urodzonych to około 63%.

[A. Rybalko]

Bardzo Panu dziękuję za uważne czytanie! Mea culpa, ta linijka z liczbami dotyczyła parafii Kwasówka. Już zmieniłam procenty na właściwe. Mimo to 63 % tu nie osiągam. Myślę, że ta różnica polega na przypadkowym doborze danych, w tym wypadku różnych roczników chrztów. Może też odegrały tu rolę inne czynniki. Np. więcej chrztów dzieci unickich z rodzin włościańskich w tym okresie, później linia podziału katolik-niekatolik była ostrzejsza...

Pozdrawiam,
Alicja

[A. Rybalko]

Dane parafii   Hoża

Oceny dokonano na podstawie indeksów z 5 lat 1797-1801.
Uwaga: brak metryk UMZ z okresu 1799 wrzesień-1800 kwiecień oraz 1801 styczeń-sierpień

Rocznie   16-50 urodzeń
      3-22 małżeństw
      10-27 zgonów

Uwagi:
a)   Powyższe dane nie odzwierciedlają rzeczywistości ze względu na duże luki w księgach. Nie wiadomo, czy księgi zaginęły, czy też zabrakło proboszcza (Choroba? Śmierć?)
b)   Parafia „samych swoich”, na uboczu, w lasach. Dzieci dostają często imię ojca lub matki, w zależności od płci, a imiona są tylko te najczęściej spotykane, tak jakby całkowity brak impulsów z zewnątrz.
c)   Brak zapisów dotyczących stanu poszczególnych osób, zaznaczeni są tylko nieliczni nobiles (5 chrztów).
d)   Ponad 70% dzieci urodziło się w jednej z czterech wsi: Polnicy, Hożej, Leśnicy lub w Gumbaczach (Gąbaczach).
e)   Nazwy miejscowości w aktach dość często nie znajdują odpowiednika w „Rękopiśmiennym opisie parafii litewskich z 1784 roku”.
f)   Ciekawe nazwiska: Połhuy, Połoum.

Na podstawie indeksów chrztów: szlachty   2,8%, brak danych – 97,2%.

Wymienione w metrykach miejscowości

Miasto: brak
Dwory: brak.
Okolice: brak.
Wsie: Barbarycze, Cidowicze, Gumbacze / Gąbacze, Hoża, Kamienista, Kaunucia, Kryniczna, Leśnica, Łukawica, Polnica, Przełom(ia), Przewałka, Sobotany, Wierchpole, Zachorniki.

Duchowieństwo

Proboszcz: Mikołaj Ruszowiecki commendarius (1797), Romuald Łukaszewicz (1798 styczeń-marzec), ks. Serafin Wołk początkowo administrator, potem proboszcz (1798 marzec-1800 grudzień), Martynian Rutkowski curatus (1801 wrzesień-grudzień)
Wikary: brak.
Duchowni uniccy: brak.
Duchowni goście: Witalis Łapicki „magister” udzielił jednego ślubu jesienią 1801.

Uwagi:
a)   Serafin Wołk znany jest nam z parafii Indura, gdzie zastępował proboszcza Lachnickiego. Zachowały się akty, zapisane i podpisane jego ręką, toteż można stwierdzić wyjątkową staranność oraz znajomość rzeczy przy zapisywaniu miejscowości i nazwisk. Dalsze losy nieznane, a szkoda.

[A. Rybalko]

Dane parafii   Krynki

Oceny dokonano na podstawie indeksów z 5 lat 1797-1801.

Rocznie   100-125 urodzeń
      14-28 małżeństw
      40-60 zgonów
Uwagi:

a)   Jedna z większych parafii dekanatu, porównywalna z parafiami Grodna (na oko, bo dotychczas niezindeksowane) i Indury.
b)   Od 1799 skrupulatnie oznaczano pochodzenie, stąd wiadomo, że Krynki posiadały dość liczny stan mieszczański.
c)   Unici: w czterech przypadkach chrztu udzielono dzieciom z rodzin unickich. Było ich na pewno więcej, brak jednak w tej chwili pisanych dowodów.
d)   Wyraźnie zaznaczona obecność prominentów, z których najbardziej znanym jest Anzelm Eysymont, sędzia grodzieński, mieszkający przynajmniej czasowo w dworze Siemionówka (metryka chrztu córki i metryka zgonu syna, który w drodze wyjątku został pochowany w kościele kryńskim).
e)   Karol Wikniusz był w Krynkach aptekarzem i należał do śmietanki towarzyskiej. Innych zawodów nie wymieniono.
f)   Stosunkowo liczni byli mieszkańcy szpitala-przytułku w Krynkach. W ciągu 5 lat zmarło sześcioro „dziadów” i „bab szpitalnych”, przeważnie w podeszłym wieku 70-80 lat.
g)   Żebracy w Krynkach dzielili się na miejscowych i „przychodnich”. Byli widać liczni, w ciągu 5 lat zmarło ich aż siedmioro. Niektórzy byli mieszkańcami szpitala.
h)   Dziad szpitalny Jan Pożarski był nierzadko zapraszany na ojca chrzestnego, nawet przez szlachetnie urodzonych. Może miało to przynosić szczęście? Był to jednak niewątpliwie „swój” dziad.

Na podstawie indeksów chrztów 1799-1801: szlachty   14,0%, mieszczan   24,5%, chłopów   61,5%, brak danych – 0,0%.

Wymienione w metrykach chrztów miejscowości

Miasto: Krynki
Dwory (rodzina): Jaryłówka (Kamiński), Krynki (Busławski), Liszki (Suchomil?, Sokowicz), Porzecze (Rzewuski/Rzewucki), Proniewicze (Ihnatowicz), Siemionówka (Eysymont).
Okolice (rodziny): Geniusze (Burdyło, Dudko, Dudziński, Hlebowicz, Hryniewicz, Jakimowicz, Jaworski, Kuryło, Mikłaszewicz, Obuchowski, Pietraszewski, Zaniewski), Ihnatowicze (Eysymont, Ihnatowicz, Petelczyc, Sanicki, Sarosiek, Wąsowicz), Kundzicze (Cydzik, Czarnecki, Hlebowicz, Jackowski, Jakobczyk, Klatkowski, Konsewicz, Kundzicz, Lewkowicz, Masłowski), Nietupa (Biergiel, Brzozowski, Gobiata, Nietupski, Klatkowski, Kundzicz, Olizarowicz, Sidorowicz, Wąsowicz), Proniewicze (Proniewicz), Żopowicze (Białokoz, Eysymont, Snarski).
Wsie: Białohorce, Ciumicze vel Górka, Jemasze, Kruszyniany, Kudrycze, Łapicze, Liszki, Ostapkowszczyzna / Astapkowszczyzna vel Siołko, Ostrów, Ozierany Wielkie i Małe, Plebanowce vel Lidzianka, Porzecze, Sanniki, Siemionówka, Słuszki / Służki, Strzelce, Trejgle, Zapicze, Żylicze (w par. Kwasówka leżą inne Żylicze!).
Miejscowości z innych parafii: po jednej metryce z Makarowców i Odły, par. Usnarz. Natomiast Żopowicze należały zarówno do Krynek jak i do Usnarza.

Duchowieństwo

Proboszcz: Jan Leopold Pełczyński, pisany także Pełszyński, poddziekan grodzieński.
Wikary / Wikarowie: brak.
Duchowni uniccy: brak.

Uwagi:
a)   Proboszcz Pełczyński był tytanem pracy, wszystkie obowiązki wypełniał samotnie, przynajmniej tak wynika z akt.
b)   W ciągu 5 lat pozwolił sobie tylko raz na urlop. Od 15 czerwca do 15 sierpnia 1800 roku zastępował go znany już z Indury Paweł Jackowski, późniejszy proboszcz w Łunnie. Uwagę zwraca ta piętnastka – widać pedant był z tego Pełczyńskiego.
c)   12 sierpnia 1801 zmarła w Krynkach Marianna Pełczyńska, lat 89, prawdopodobnie mama proboszcza.
d)   27 listopada 1801 dwóch chrztów udzielił zakonnik Dominik Ihnatowicz, może w odwiedzinach u rodziny.

[A. Rybalko]

Dane parafii   Kamionka

Oceny dokonano na podstawie indeksów z 5 lat 1797-1801.
Brak ksiąg: kwiecień-sierpień 1798.

Rocznie   38-88 urodzeń
      5-25 małżeństw
      12-22 zgonów

Uwagi:
a)   Parafia wyjątkowo mało znana, Kamionka zdegradowała dziś z miasteczka do niewielkiej wsi, która znajduje się na południowy wschód od Skidla, na samym obrzeżu dekanatu grodzieńskiego. Oto link do jedynego zdjęcia z Kamionki, które udało mi się znaleźć w sieci: https://www.radzima.org/pl/miejsce/kamionka-2.html
b)   Nieznany jest powód dużej rozpiętości liczby urodzeń z roku na rok.
c)   W Kamionce mieszkali luteranie pochodzenia niemieckiego (Schwentner, Klinger), dzieci chrzczono w kościele katolickim.
d)   Z wielką pompą ochrzczono jednego Izraelitę, nadając jednocześnie nazwisko. Rodzicami chrzestnymi byli sędzia grodzieński Dankiewicz oraz wielmożna pani Karolina Stawiska.

Na podstawie indeksów chrztów: szlachty   15,0%, pracowitych 82,0 %, brak danych – 3,0%.

Wymienione w metrykach miejscowości

Miasteczko: Kamionka
Dwory (rodziny): Kamionka (Wolski), Milkowszczyzna (Borzęcki), folwark Protasowszczyzna (Sidorowicz, Szaffkowski), folwark Sawejki.
Okolice (rodziny): Pieszczanka (Kasperowicz, Kuźmicki, Nowicki, Pyrski, Szczuka), Soroczyce (Eysymont, Łozowicki, Kamiński, Zabielski), Szczuki (Kamiński, Kuźmicki, Szczuka, Zienowicz).
Wsie: Głębokie, Hołynka, Jatwisk, Jelna, Kisiele, Kłoczki, Krasno Sieło, Krywlany, Lesiszcze, Łupiny, Malewicze, Milkowszczyzna, Ogrodniki, Ozdobicze, Pielowsie / Pilewsie, Prudce, Puzowce, Puzynowce, Ramowicze, Rewki, Romaszki, Rusinowce, Sawejki, Skorzyki, Soroki, Wanelki, Zaleśna, Zaprucie, Zdaniewicze.

Duchowieństwo

Proboszcz: Dominik Massulewicz / Maszulewicz
Wikary: Franciszek Machnacki.
Duchowni uniccy: brak.

Uwagi:
Proboszcz i wikary nie działali równocześnie. Franciszek Machnacki pracował w parafii do 1 maja 1797 roku, natomiast Dominik Maszulewicz przejął obowiązki od 3 maja tegoż roku i pełnił je samotnie aż do końca 1801.

[A. Rybalko]

Dane parafii   Mosty

Oceny dokonano na podstawie indeksów z 5 lat 1797-1801.
Brak ksiąg: lipiec-sierpień 1798.

Rocznie   70-90 urodzeń
      7-36 małżeństw
      17-67 zgonów

Uwagi:
a)   Parafia na obrzeżu dekanatu grodzieńskiego, położona na obu brzegach Niemna. Miasteczko Mosty zajmuje miejsce centralne.
b)   75 % dzieci tej parafii rodziło się w Mostach i w Mikielowszczyźnie.
c)   Od 1799 polepszyła się rejestracja zgonów, szczególnie małych dzieci. Była to, zdaje się, zasługa nowego proboszcza, który zdołał przekonać parafian z przeciwległego wobec Mostów brzegu Niemna, żeby przynajmniej zgłaszali przypadki zgonów. Nieboszczyków grzebano na miejscu, na „mogiłkach” w Mikielowszczyźnie. Natomiast w Mostach znajdował się „cmentarz”.
d)   3 czerwca 1799 utonęło w Niemnie trzech chłopców: bracia Wincenty i Jan Skrobińscy (14 i 10 lat) oraz Mikołaj Sielicki (14 lat). Był to wyjątkowy i bardzo tragiczny wypadek, chłopcy przecież byli obeznani z rzeką. Poza tym w ciągu 5 lat brak wzmianki o utonięciach.
e)   Dzięki strategicznemu usytuowaniu Mostów przy dogodnej przeprawie przez Niemen pojawiały się tutaj znane skądinąd osobistości, co znajdowało odbicie w metrykach. W Mostach w 1803 roku wziął ślub generał gubernator Wilna, zaufany sługa carycy Katarzyny, a potem cara Aleksandra Leon baron von Bennigsen. Stanisław Morawski pisze swojej pamiętnikarskiej książce „Kilka lat młodości mojej w Wilnie”: „Po tej wielkiej porażce u Nagurskiej, o której wyżej wspomniałem, generał-hrabia Bennigsen w rejteradzie swojej wkrótce się z Andrzejkowiczówną, panną zacnego i znakomitego w ziemiach grodzieńskich rodu, ożenił”.” Data tego ślubu w skromnych Mostach jest widocznie nieznana, bo nie została podana w obszernym życiorysie generała w źródle niemieckim http://deacademic.com/dic.nsf/dewiki/845481

Na podstawie indeksów chrztów: szlachty   0,7%, pracowitych 98,9 %, brak danych – 0,4%.

Wymienione w metrykach chrztów miejscowości

Miasteczko: Mosty
Dwory (rodziny): Mosty (Rowieński), Starzynki (Andrzejkowicz), folwark Daszkowce (Obuchowicz).
Okolice (rodziny): brak.
Wsie: Jakucewicze, Jatwiesk, Mikielowszczyzna albo Mikielewszczyzna, Nowosiołki, Soroki, Starzynki, Stefaniszki Małe, Stefaniszki Wielkie.

Duchowieństwo

Proboszcz: Stanisław Ulatowski
Wikary: Tomasz Moniuszko.
Duchowni uniccy: brak.
Goście duchowni: Józef Wierzbicki (1 chrzest w maju 1801 roku), Martin Batzell (1 chrzest w maju 1801 roku)

Uwagi:
a)   Stanisław Ulatowski był proboszczem w Mostach wyjątkowo długo. Znalazł się w parafii w październiku 1797 roku zapewne by zamienić dotychczasowego księdza Tomasza Moniuszkę. I to on sam własnoręcznie sporządził kopie metryk w 1829 roku.
b)   Moniuszko nie pełnił od listopada 1797 posługi kapłańskiej. Jego nazwisko pojawia się później tylko raz: zmarł na plebanii w Mostach 15 stycznia 1800 roku w wieku 40 lat jako „ksiądz komendarz”. Gruźlica?
c)   Ulatowski wygląda mi na osobę staranną i pedantyczną. Miał chyba upodobanie do technicznych nowinek: na stronie tytułowej metryk mostowskich widać… czcionkę drukarską, podczas gdy w innych parafiach po prostu pisano od ręki.