4
« Ostatnia wiadomość wysłana przez A. Rybalko dnia Wrzesień 15, 2018, 02:36:03 pm »
Dane parafii Sokółka
Oceny dokonano na podstawie indeksów z 6-7 lat: chrztów 1809-1815, ślubów 1810-1815, zgonów 1811-1817.
Brak księgi zgonów 16.11.1809-15.11.1810.
Rocznie 250-350 urodzeń
70-100 małżeństw
100-380 zgonów
Uwagi:
a) Sokółka była w tym okresie drugą po Grodnie parafią według liczby urodzeń, przodowała jednak, niestety, jeśli chodzi o statystykę zgonów. W 1813 roku zmarło w parafii dużo więcej osób (388) niż się urodziło (232) – i nie byli to wcale Francuzi z resztek armii Napoleona. To smutny rekord wśród dotychczas opisanych parafii grodzieńskich.
b) Wobec tych nieszczęść Sokółka pozostawała parafią bardzo prężną. Jakby w odpowiedzi na wyzwanie kostuchy ludzie zawierali znacznie więcej małżeństw: 104 w 1813, 101 w 1814. Dla porównania w „normalnych” latach 1810-1811 zarejestrowano około 70 ślubów rocznie.
c) Dzięki temu, że w aktach odnotowano wiek małżonków, dowiadujemy się, w Sokółce mało kto pozostawał samotny. Stawały na ślubnym kobiercu dziewczynki 15-letnie oraz starsze pary, nie mające już szansy na doczekanie się potomstwa. Wdowcy i wdowy wkraczali na rynek małżeński chyba natychmiast po zgonie małżonka. Kobiety radziły sobie bez męża jakby nieco dłużej, ale wdowcy, szczególnie obarczeni dziećmi, żenili się już po 4-6-tygodniowej żałobie.
d) Sokółka dzierży prym również w kategorii największej liczby ślubów udzielonych jednego dnia: 20 lutego 1814 roku zawarto 21 małżeństw!
e) Z uwagi na to, że w metrykach nie odznaczano stanu, poza stanem szlacheckim, nie mogę tu przytoczyć żadnej statystyki. Tym bardziej, że sokółczanie wynaleźli nowy stan, oznaczony literką „D.” czyli „dominus, domina”. Czy „pan” był szlachcicem, czy mieszczaninem, czy po prostu nadrabiał miną oraz ubiorem – nie dowiemy się chyba. Jak cię widzą, tak cię piszą – czy aby nie w Sokółce wymyślono to przysłowie?
f) W Sokółce stacjonowało wojsko rosyjskie. Podobnie jak w innych miastach i miasteczkach współistnienie żołnierzy z miejscową ludnością układało się dobrze. A może nawet doskonale, zważywszy liczne małżeństwa oraz kolejne dzieci, chrzczone jak przystało, po katolicku, mimo obecności kapelana, chyba unity. O kapelanie, wielebnym i szlachetnie urodzonym Janie Kiernozickim, dowiadujemy się z metryki chrztu jego córki Anny w 1815 roku, którą miał z Teofilą Szpakowską.
g) Kim była szlachetna Salomea Maciejewska? Na pewno mieszkała w Sokółce i musiała być miłą, sympatyczną i pomocną osobą. Inaczej by nie zapraszano jej stale na matkę chrzestną – 27 razy w latach 1809-1815. Cztery chrześniaczki nazwano imieniem Salomea. Przypuszczam, że była położną, jej chrześniacy pochodzili bowiem z najróżniejszych warstw społecznych. Czy tak było na pewno - chyba nigdy się nie dowiemy. Przynajmniej wspomnijmy o niej w tym krótkim opisie Sokółki.
h) W Sokółce, jako w mieście powiatowym, mieszkało sporo urzędników, którzy też zostawili swój ślad w metrykach. Wymienię kilku dla przykładu. Major wojsk rosyjskich Adolf Wewern, wraz z małżonką o intrygującym imieniu Spes (przestaje być intrygujące, kiedy przetłumaczymy je na rosyjski: Nadzieja albo Nadzieżda). Nieszczęsny major i komisarz ziemski Jan Benkin, którego pierwsza żona Franciszka zmarła w 1797 w Poniemuniu (par. Kwasówka), a dwuletni synek Karol parę dni później; tenże Benkin z drugą małżonką Aleksandrą z domu Łascilin pochował w Sokółce aż czworo dzieci. Ignacy Kozieradzki sekretarz policji powiatu sokólskiego. Piotr Rakowski, również sekretarz policji sokólskiej, właściwie mleko pod nosem, 21 lat, o czym dowiadujemy się z jego metryki ślubu w 1816. Zarządca lasów Antoni Mrozowski. Doktor medycyny Jerzy Wolff oraz chirurg Jan Nensberg, któremu, mimo biegłości w sztuce lekarskiej, zmarło aż dwoje dzieci. Ferdynand Szczygielski, adwokat sądowy powiatów białostockiego i sokólskiego, mieszkający nie wiadomo czemu w Smolanym Mostku. Pozostali prawnicy to sędziowie Zygmunt Bouffał, Wincenty Szyrma, Paweł Kielner i Franciszek Grodzki, a także notariusz ziemski Antoni Zaniewski. Panowie ci wraz z małżonkami stanowili swego rodzaju elitę miasta w owym czasie. Spotykali się, kumali, przepijali do siebie na ślubach, i chrzcinach, ronili łzy na wielu dziecięcych pogrzebach.
i) Choroby zakaźne zbierały obfite żniwo śmierci zwłaszcza wśród dzieci, podobnie jak i w innych parafiach. Jednak w metrykach zgonów wymieniono wielu, którzy przeżyli wyjątkowo długie życie. Naturalnie o metryki chrztu ich nikt nie pytał, toteż przyjmijmy te dane z lat 1809-1817 z przymrużeniem oka: w przedziale 80-89 lat zmarło 46 osób, w przedziale 90-99 lat – 10 osób, pięciu stulatków. Trzy osoby osiągnęły ponoć 104, 106 i nawet 129 lat!
j) W Sokółce doskonale rejestrowano zgony małych dzieci, z dużą dokładnością co do dnia. Wiek osób dorosłych podawano również dokładniej niż gdzie indziej: nie 50 czy 60 lat, tylko 53, 67 itd. Sokólczanie byli widać dobrze zorientowani w kalendarzu i czas upływał im mniej abstrakcyjnie.
Wymienione w metrykach chrztów miejscowości
Miasto: Sokółka
Dwory: Maczalnia, Sokółka.
Okolice (rodziny): Bilwiny (Kowalski, Rakowski, Złotorzycki) Gieniusze (Gieniusz, Kozłowski), Kundzicze (Kundzicz), Zarachy (Zarachowicz, Snarski), Zaścianek albo Zaścianki (Rachelski, Szydłowski).
Miejscowości: Bachmatówka, Bobrowniki, Bogusze, Brzozowy Hrud, Buksztel, Czarny Lasek, Drahle, Dworzysk, Gnidzin, Hałe, Igryły, Jałówka, Janowszczyzna, Jelenia Góra, Jelina, Kamionka, Kantorówka, Kraśniany, Kurowszczyzna, Kuryły, Lebiedzin, Lipina, Łopienki, Maczalnia, Malawicze (Dolne i Górne), Mićkowa Hać, Milenkiewicze, Ostrówek, Ostrowszczyzna, Pawełki, Pawłowszczyzna, Plebanowce, Podkamionka, Podlebiedzin, Podlipina, Pogibło, Rozedranka, Rudniki, Sierbowce, Słojniki, Smolanka, Smolany Mostek, Sobolewo, Straż, Szudziałowo, Szyszki, Tartak, Wierzchjedlina, Wierzchlesie, Wierzchłowce, Wojnachy, Wroczyńszczyzna, Wysoki Lasek, Zamczysko, Zawistowszczyzna.
Uwaga: w żadnej metryce nie użyto określenia „wieś”, „okolica”, „miasto”.
Duchowieństwo
Proboszcz: Antoni Moczulewski, dziekan sokólski
Wikarowie: Leonard Będziulewski bernardyn, Paweł Iwanicki dominikanin, Kazimierz Kurzyna
Goście duchowni: Hieronim Piasecki (1 chrzest w 1813), dominikanin Ludwik Targoński (2 chrzty w 1815), Kazimierz Kubeszowski prałat i archidiakon okręgu Białostockiego (1 chrzest w 1815).
Uwagi:
a) W kilku rocznikach metryk piszący rezygnuje z podania nazwiska księdza. Dlatego nie wiadomo, czy tę olbrzymią pracę w obszernej parafii wykonywał sam dziekan Moczulewski, czy też robili to pomocnicy.
b) Pomocników wymieniono z imienia tylko dwóch, w roku 1809 pracę przejęli dwaj zakonnicy Będziulewski i Iwanicki.
c) Od połowy października 1815 nastał Kazimierz Kurzyna, wikary z prawdziwego zdarzenia, natomiast nazwisko proboszcza pojawia się w metrykach bardzo sporadycznie i od wielkiego dzwonu.
Ostatnie wiadomości