WYSZUKIWANIE W METRYCE LITEWSKIEJ - Rejestry podymnego WKL

[Piotr Paweł CYPLA]

Dla każdego genealoga poszukującego swoich przodków na historycznych obszarach Wielkiego Księstwa Litewskiego nieodzownym materiałem źródłowym będzie zapewne ,,Metryka Litewska" zawierająca rejestry podymnego i spisy urzędników. Co odnajdziemy w tych dokumentach i jaką mogą mieć dla nas wartość?

Co to jest ,,Metryka Litewska" i ,,podymne" – chyba nie warto wywarzać otwartych drzwi, tak więc opis ograniczę do podania odpowiednich odnośników:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Metryka_Litewska
https://pl.wikipedia.org/wiki/Podymne https://pl.wikisource.org/wiki/Encyklopedia_staropolska/Podymne

Pod koniec lat 80-tych XX wieku staraniem Polskiej Akademii Nauk, przy aktywnym współudziale Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, a także a także ówczesnych Akademii Nauk – ZSRR, Białoruskiej SRR, Litewskiej SRR i Głównego Zarządu Archiwów przy Radzie Ministrów ZSRR, podjęto się próby wspólnego przeanalizowania wszelkich dostępnych materiałów i ujęcia ich w jednym cyklu opracowań pod wspólnym tytułem ,,Metryka Litewska". W 1987 roku ukazał się pierwszy tom tego opracowania, a w kolejnych latach następne. Do chwili obecnej ukazało się łącznie osiem tomów:

Tom I: Księga Sigillat 1709-1719 ((A.Rachuba, Warszawa 1987, nakład 1 200 egz.)
Tom II: Rejestry podymnego – województwo wileńskie 1690 r. (A.Rachuba, Warszawa 1989, nakład 1 200 egz.)
Tom III: Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, Województwo trockie 1690 r. (H.Lulewicz, Warszawa 2000, nakład 300 egz.)
Tom IV: Księga wypisów Nr 131 (A.Rachuba, Warszawa 2001, nakład 500 egz.)
Tom V: Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, Województwo nowogródzkie 1690 r. (H.Lulewicz, A.Rachuba, Warszawa 2002, nakład 400 egz.)
Tom VI: Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, Województwo mścisławskie 1667 r. (A.Rachuba, Warszawa 2008, nakład ? egz.)
Tom VII: Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, Województwo smoleńskie 1650 r. (S.Dumin, A.Rachuba, Warszawa 2009, nakład ? egz.)
Tom VIII: Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, Księstwo Żmudzkie 1690 r. (G.Błaszczyk, Warszawa 2009, nakład 400 egz.)

Niestety nakład poszczególnych tomów był minimalny (300-1200 egz.), co w znacznym stopniu ogranicza jego dostępność. W swojej genealogicznej bibliotece zebrałem wszystkie wyżej wymienione tomy, co jest dla mnie powodem do radości i nieukrywanej dumy. Co może wnieść tego rodzaju wydawnictwo do naszych poszukiwań genealogicznych? Tak jak wspominałem już na stronie, dzięki ,,Metryce..." odnalazłem informacje o swoich przodkach, którzy w 1690 roku zostali zapisani w rejestrach podymnego. Potężnym narzędziem pomocniczym są indeksy osobowe i nazw geograficznych. Dzięki nim możemy odnaleźć występowanie konkretnego nazwiska w całym obszarze danego województwa. Każde województwo podzielone jest na powiaty, a te z kolei na parafie i dobra (np. biskupie, duchowne kapitualne, zakonne, JKM hibernowe), w których opisuje się poszczególne okolice, wsie, pola, itp. i płacących w nich podymne mieszkańców. Przy każdym nazwisku podana jest ilość ,,dymów". W przypisach można niejednokrotnie odnaleźć wiele uzupełniających informacji związanych z daną osobą, jej rodziną lub miejscem. Czasami jest to informacja o piastowanym urzędzie, dacie śmierci lub krewnych. Podane są także źródła tych informacji. To oczywiście również bezcenne źródło wiedzy o ówczesnej strukturze zaludnienia, występowaniu nazwisk i o wsiach i osadach, których nazw już nigdzie indziej odnaleźć nie można.

Doskonałe uzupełnienie do ,,Metryki Litewskiej" mogą stanowić spisy urzędników Wielkiego Księstwa Litewskiego. Cały cykl składać się ma z dziesięciu tomów, w których ujęte zostaną dane dotyczące całego obszaru Wielkiego Księstwa Litewskiego. Do chwili obecnej wydano:

Tom I: Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy. Województwo wileńskie XIV–XVIII wiek (red. A. Rachuba, Warszawa 2004, nakład 500 egz.)
Tom II: Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy. Województwo trockie XIV–XVIII wiek (red. A. Rachuba, Warszawa 2009, nakład ? egz.)
Tom III: Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy. Księstwo Żmudzkie XV–XVIII wiek (red. A. Rachuba, Warszawa 2015, nakład 500 egz.)
Tom IV: Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy. Ziemia smoleńska i województwo smoleńskie XIV–XVIII wiek (red. A. Rachuba, Warszawa 2003, nakład 500 egz.)

Kolejne planowane wydania będą dotyczył Ziemi i województw: połockiego, nowogródzkiego, witebskiego, brzeskiego, mścisławskiego i mińskiego. Podobnie jak w ,,Metryce Litewskiej" mamy do dyspozycji indeks osobowy, pozwalający na szybkie odszukanie interesujących nas nazwisk. W każdym z kolejnych tomów przedstawiona jest historia opisywanej Ziemi lub województwa, obowiązujące hierarchia urzędnicza, wykaz źródeł, no i oczywiście alfabetyczny wykaz urzędników (wg nazwy urzędu). Odnośnie poszczególnych urzędników informacje są zróżnicowane, ale i tak pozwalające na zebranie wielu faktów, np. data zaprzysiężenia na urząd, data objęcia, występowanie w źródłach, a niejednokrotnie data śmierci, informacje o małżeństwach i potomkach, niektóre fakty związane z piastowaniem urzędu.

[heniedz]

urrrraaaa

[Agnieszka]

Panie Piotrze, dziękuje bardzo za zamieszczenie tej informacji

Czy byłby Pan tak uprzejmy i mógłby sprawdzić czy w rejestrach znajdują się nazwiska Horczak/Gorczak i Baranowski (obecny powiat sokólski)?

[Sławomir Olczyk]

Panie Piotrze, dziękuje bardzo za zamieszczenie tej informacji

Czy byłby Pan tak uprzejmy i mógłby sprawdzić czy w rejestrach znajdują się nazwiska Horczak/Gorczak i Baranowski (powiat sokólski)?

Pani Agnieszko.

Powiat Sokólski to dopiero 1794 rok. Nie występują w spisach urzędnicy tych nazwisk. Horczakowie to była drobna szlachta, a Baranowskich z tych stron zupełnie nie kojarzę. Znani byli Baranowicze z Jałowa. Szukałbym tych rodzin w spisach sejmikowych u Aniszczanki i w spisach podymnego.

Pozdrawiam serdecznie.

[Agnieszka]

Panie Sławomirze dziękuję bardzo za odpowiedz
W poprzednim poście pisząc o powiecie sokólskim miałam na myśli stan obecny (powinnam była to zaznaczyć).

[ajsza14]

Czy w tym spisie znajdują się może osoby o nazwisku Kuryło lub Kuryłło?

[Piotr Paweł CYPLA]

Panie Piotrze, dziękuje bardzo za zamieszczenie tej informacji

Czy byłby Pan tak uprzejmy i mógłby sprawdzić czy w rejestrach znajdują się nazwiska Horczak/Gorczak i Baranowski (powiat sokólski)?

Tak jak napisał Pan Sławek - nie ten czas. Może to coś pomoże - nazwisko HORCZAK występuje licznie w parafii odelskiej wieś (okolica) Horczaki - Metryka Litewska - Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Województwo trockie 1690 rok, str. 115 . W okolicy 8 dymów - wymieniam właścicieli o tym nazwisku:

- Jan za 1 dym
- Józef za 1 dym
- Jerzy za 1 dym
- Marcin, Jakub, Maciej i Pietrakowa HORCZAKOWA, a z nimi Andrzej NIETUPSKI, Tomasz POPŁAWSKI za 1 dym
- Marcybella HORCZAKOWA i Konstanty, Jerzy, Jakub za 1 dym
- Stanisław, jan, maciej i Marcin za 1 dym
- Halszka HORCZAKOWA, a z nią Szymon Szymak, Katarzyna Łaniewska za 1 dym

za 1 dym płacili Władysław i Jan EYSMONTOWIE, Jan MILEWSKI i Marcin MILEWSKI

Ponadto, w tej samej parafii za 2 dym w Tołczewo - Jan Horczak z Węcław Tołoż

BARANOWSKICH bardzo dużo w różnych parafiach i okolicach trockiego, więc proszę doprecyzować, żeby nie pisać po próżnicy.

Pozdrawiam
Piotr

[Piotr Paweł CYPLA]

Czy w tym spisie znajdują się może osoby o nazwisku Kuryło lub Kuryłło?

Bardzo proszę o doprecyzowanie obszaru poszukiwań - gdzie? wileńskie, trockie, smoleńskie, mścisławskie, nowogródzkie, Księstwo Żmudzkie?

Pozdrawiam
Piotr

[Agnieszka]

Dziękuję bardzo

Moja Babcia to Horczak z Horczaków a Dziadek Horczak z Tołcz (potem sprawdzę czy wieś Tołczewo to obecne Tołcze).

Baranowscy par. Sokolany (wieś Żuki)

[Sławomir Olczyk]

Teodor Horczak sygnował instrukcję dla posłów z Powiatu Grodzieńskiego w dniu 25.08.1740 roku.

Pozdrawiam serdecznie.

[Piotr Paweł CYPLA]

Dziękuję bardzo

Moja Babcia to Horczak z Horczaków a Dziadek Horczak z Tołcz (potem sprawdzę czy wieś Tołczewo to obecne Tołcze).

Baranowscy par. Sokolany (wieś Żuki)

Tołczewo w metryce litewskiej WKL w 1690 roku wykazywane w parafii odelskiej, więc bardzo możliwe że wymieniony wcześniej Jan HORCZAK to Pani praprzodek. Co prawda ten dział dotyczy raczej innego okresu niż XIX-XX wiek, ale nie sposób odmówić pomocy miłej kobiecie. Proszę na to zerknąć, może będzie to w czymś pomocne:

Pisarzowce (Odelsk 1865, k. 450v) - tam około 1880 właścicielką 150 dziesięcin ziemi była Teofila Jaroszewicz lat 55 i jej dzieci:
syn Bronisław 18 lat, córki: Józefa 24, Stefania 20 i Anna Anna 16 lat. Przed I wojną światową Pisarzowce należały do Anny Horczak, córki Józefa i Teofili z Jaroszewiczów

Ziemiaństwo polskie powiatu sokólskiego w latach 1865-1914. Informacje genealogiczne i majątkowe (od str.156)
http://www.bialystok.ap.gov.pl/arch/teksty/50%20lat.pdf

Proponuję również poszukać w Wojewódzkich Dziennikach z tego okresu. W necie jest ich dostępna cała masa

[szefofszef]

Panie Piotrze mam prośbę. Interesuje mnie Tom III: Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, Województwo trockie 1690 r. , ale nie mogę go nigdzie namierzyć. Czy mógłby Pan dla mnie sprawdzić pewną rzecz.? Interesuje mnie czy w województwie trockim występuje nazwisko Birycki.? Dodatkowo chciałbym wiedzieć czy w miejscowościach powiatu grodzieńskiego woj. trockiego dla miejscowości Lewkowo (bądź Lewkowo Stare), Łuka, Siemianówka występuje to nazwisko.? Prawdopodobnie właścicielami tych miejscowości byli Massalscy i Karpiowie, ale to też chciałbym potwierdzić.

z góry dziękuję za pomoc

łukasz

[Piotr Paweł CYPLA]

Panie Piotrze mam prośbę. Interesuje mnie Tom III: Rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, Województwo trockie 1690 r. , ale nie mogę go nigdzie namierzyć. Czy mógłby Pan dla mnie sprawdzić pewną rzecz.? Interesuje mnie czy w województwie trockim występuje nazwisko Birycki.? Dodatkowo chciałbym wiedzieć czy w miejscowościach powiatu grodzieńskiego woj. trockiego dla miejscowości Lewkowo (bądź Lewkowo Stare), Łuka, Siemianówka występuje to nazwisko.? Prawdopodobnie właścicielami tych miejscowości byli Massalscy i Karpiowie, ale to też chciałbym potwierdzić.

Panie Łukaszu, nazwisko BIRYCKI w rejestrze podymnego z trockiego z 1690 nie występuje (nawet w zbliżonej formie). Odnośnie wymienianych miejscowości - Lewkowo ani Lewkowo Stare i Łuka nie występują (jest Łuna, Łukiany). Siemianówki też nie ma - jest Siemieniówka w parafii odelskiej (str.118). Występuje wraz z Usnarz i Wiszniówka - łącznie 10 dymów jmp ZAWISZA. W przypisach dodaje się, że był to Krzysztof na Baksztach ZAWISZA, zmarły w 1721 roku starosta miński (w 1685), wojewoda (w 1720), starosta czerski.

Pod datą 14 III 1650 w rejestrze z województwa smoleńskiego jest natomiast taki zapis: "Jan Dybowski miecznik smoleński z majętności swej Prokoszyna z należnościami w stanie maksimowskim z dymów żyłych 56, z młyna koła jednego, słobodczyka 1. Prokop Chomczonek, ciwun przysięgę wykonał". W przypisach do tego zapisu znajduje się informacja "Jan Krzysztof Dybowski zmarły po 1660, miecznik już w 1648. Po jego śmierci król nadał 5 XII 1664 roku Prokoszyn, Lewkowo, Okrotowo (Okratowo), Hołubowo, Kurhnie, Boboty, Połozowo z dworem i folwarkami". W księdze wypisów nr 131 wymienia się Łukie (łuki, Łukia) powiat rzeczycki - dwa opisy datowane na 8 IV 1656 (poz 464, str.135 i poz. 475 str. 137).

Pozdrawiam
Piotr

[szefofszef]

Panie Piotrze dziękuję za zainteresowanie. To dziwne że te miejscowości nie występują w Trockim. Mam źródła które podają że te 3 folwarki znajdowały się na południowym końcu powiatu grodzieńskiego (prawdopodobnie parafia jałowska) i była to tzw. enklawa pow. grodz. województwa trockiego w woj. nowogródzkim. Na pewno z folwarkami wiążą się nazwiska KARP i Massalski. Może zaliczono je do powiatu nowogrodzkiego.

pozdrawiam

łukasz

[Piotr Paweł CYPLA]

Panie Piotrze dziękuję za zainteresowanie. To dziwne że te miejscowości nie występują w Trockim. Mam źródła które podają że te 3 folwarki znajdowały się na południowym końcu powiatu grodzieńskiego (prawdopodobnie parafia jałowska) i była to tzw. enklawa pow. grodz. województwa trockiego w woj. nowogródzkim. Na pewno z folwarkami wiążą się nazwiska KARP i Massalski. Może zaliczono je do powiatu nowogrodzkiego.

Szanowny Panie Łukaszu – prosił Pan o sprawdzenie w rejestrach woj.trockiego, co uczyniłem. W rejestrze podymnego z województwa nowogródzkiego  z 1690 roku w indeksie miejscowości jest następujący zapis: ,,Lewkowo zob. Narewka Lewkowo, Lewkowszczyzna zob. Darew, Lewkowszczyzna zob. Lewoszowszczyzna". Odnosząc się do pierwszego odnośnika – Narewka Lewkowo (przypisane do parafii uzłowickiej) na str. 133 znajduje się zapis: ,,Jejmp Zofia Masalska Michałowa Wołłowiczowa, podkomorzyna słonimska z majętności Radziwiłowicz Horłowicz z młynem (za 4 dymy), w pow. Grodzieńskim z majętności zastawnej, z Łobkowszczyzny z folwarkiem Trzejciszkami i Sułowszczyzną, karczmami dwoma – dymów 19; item z zastawy, w tymże powiecie grodzieńskim, Roszowa i [z] folwarkiem Ptakowszczyzną, z karczmą jedną dymów 9, z zastawy Narewki alias Lewkowa z folwarkiem Łuką, z młynem i karczmami dwiema dymów 15, w tymże pow. Grodzieńskim z majętności zwanej Narewki alias Siemienowki dymów 3..." W przypisach zaznacza się, że majętności wymienione z powiatu grodzieńskiego nie wystąpiły w abiuracie dymów tegoż powiatu.  W przypisie dotyczącym  właścicielki dodaje się: ,,Zofia Joanna Massalska zmarła po 1695 roku, od 1689 roku wdowa po Michale Eustachym Wołłowiczu, podkomorzym Słonimskim".

Pozdrawiam
Piotr