Świadectwo Towarzystwa po niewoli Moskiewskiej z 1662 roku

[Sławomir Olczyk]

Niniejsza publikowana Attestacja jest jednym z ciekawszych materiałów na jaki natrafiłem w ramach kwerendy AVAK-ów (Акты издаваемые Виленскою археографическою комиссиею, Wilno 1867 – 1915). Występuje w tym dokumencie wielu reprezentantów rodów WKL w tym Grodzieńszczyzny. Warto wspomnieć, że w 1660 niemal jedynie Ziemia Pińska nie znajdowała się w rękach Moskwy. Żołnierze, którzy sygnują ten dokument to ci, którzy niemal od początku wojny ze Szwecją są w polu. Niektórzy jak rotmistrz Eysimont, wręcz od czasów wojen kozackich. Zapraszam do lektury tego niezwykłego, a pięknego świadectwa patriotyzmu Szlachty Rzeczypospolitej Obojga Narodów nawet w najtrudniejszych okolicznościach.

Akt Attestacyi panów wojskowych panu Marcjanowi Nowickiemu.

Lata od Narodzenia Syna Bożego 1663, miesiąca Januaryi 12 dnia.

Na urzędzie grodzkim w Zamku Grodzkim Pińskim, przede mną Jakubem Ginwidem Pankiewiczem, stolnikiem i podstarościm Pińskim, od Wielmożnego Jego Miłości pana Jana Karola Młockiego, Pińskiego i Helmeckiego starosty ustanowionym, stawił się osobiście pan Marcjan Nowicki, ziemianin hospodarski powiatu Pińskiego, oświadczając i składając do Aktów Grodzkich Pińskich Attestacyę od Ichmości panów Towarzystwa spod różnych Chorągwi wojsk Korony Polskiej i wielkiego Księstwa Litewskiego, w ziemi moskiewskiej, z nim samym pospołu w więzieniu będących, jemu wydaną, poświadczającą, aby do Ksiąg ją wnieść i by była zapisana, którą to ja urzędnik przyznaję i do Ksiąg zapisać kazałem, a która słowo w słowo się tak ma:

   My Rycerstwo wojsk JKM, koronnych i WKL, regimentów Jaśnie Wielmożnych Ichmościów panów hetmanów wielkich koronnych i WKL, tak i polnych koronnych i WKL, na usłudze Najjaśniejszego króla Jegomości, pana naszego miłościwego i Rzeczpospolitej zostający, w różnych okazjach przez wojska cara jegomości do więzienia brani, w którym przez czas niemały zostając, do Smoleńska na zamian sprowadzeni, wiadomo czynimy, iż Pan Marcjan Nowicki, obywatel Ziemi Pińskiej, towarzysz Chorągwi Jego Mości pana Macieja Kazimierza Eysimonta, Rotmistrza JKM, w niewoli moskiewskiej z tego świata zeszłego, nullius perduellitatis particeps, wiernie na usłudze JKM, pana naszego miłościwego i Rzeczpospolitej, przez wszytek czas zamieszania ojczyzny zostając, z wyż pomienionym Ichmościom panem Rotmistrzem JKM, od podniesienia Chorągwi za przypowiednim listem służył, a gdy Chorągiew nieboszczyka Ichmości pana Eysimonta, z ordynansem Jaśnie Wielmożnego Ichmości pana Pawła Sapiehy, wojewody wileńskiego, hetmana wielkiego WKL, w pułku Ichmości pana Samuela Oskierki, sędziego ziemskiego mozyrskiego, Pułkownika JKM zostawała, który z tegoż Ichmości pana hetmana wielkiego ordynansu na pasach kraju Poleskiego zostając, rebelię kozacką z chłopów poleskich wszczęto uwalniając te pasy znosił i uskramiał gdzie deletos utribus rebelizantów dalej w głąb ku Norzyńskowi z pułkiem pomknął się, chcąc nałożonej rebelii sedem znieść, który już byli posiłku wojska moskiewskiego z Kijowa przysłane, tam nie będąc o potędze nieprzyjacielskiej wiadomi, gdy już zbliżali się do Norzyńska z wojskiem moskiewskim i kozackimi niedaleką potkawszy, potrzebę mieli roku 1660, dnia ostatniego miesiąca Februaryi, którym siłom i potędze niestrzymawszy ustępowali, tamże ex adverso euentu belli za otrzymanym posłem przez nieprzyjaciela nad nami sam nieboszczyk Imć pan Rotmistrz, z kompanią swoją jak z wyż pomienionym panem Nowickim i panem Kazimierzem Ambrożewiczem na odwodzie z Chorągwią swą zostający do więzienia wzięty i do stolicy moskiewskiej zaprowadzony, a z stolicy w dalekie zamki między tatarskie ordy z ukazu Cara Ichmości zesłany, spolnie z Ichmością panem Rotmistrzem, który tamże w Kazańskim zamku w niewoli będąc de viuis decessit, a pan Nowicki i pan Ambrożewicz wyż pomienione towarzystwo Chorągwi pana Eysimonta dla dostojęstwa JKM pana naszego miłościwego i Rzeczpospolitej statecznie w bidach i trudach niewolniczych tę niewolę cnotą i wiarą najjaśniejszemu królowi Ichmości panu naszemu miłościwemu i ojczyźnie własnej służąc zostawali i onej jako prawdziwi synowie na żadne powabienie monarchii nie upawając się dotrzymali. My tedy skutecznie wiadomi będąc, iż wyż pomienienione towarzystwo z Ichmością panem Eysimontem, Rotmistrzem JKM na usłudze Rzeczpospolitej i z nim do więzienia dostali się, które z nami spolnie przy nuży i wielkich bidach dotychczas zdrowia swoje ważąc trwali, czego my skutecznie wiadomi, dajemy tą naszą attestacją z podpisem własnych rąk naszych dla wiary we wszem onym danej.

Datowane w Smoleńsku dnia ósmego miesiąca Septembra roku Tysiąc Sześćset Sześdziesiąt Wtórego.

Aleksander Skinder, mieczny powiatu Lidzkiego
Karol Lisowski, pułkownik JKM
Jan Ostrowski
Jan Rypiński
Florian Szlągier, chorąży
Stanisław Zbyszek Bykowski
Bazyli Wojciech Widawski, socius eiusdem calamitatis
Bronisław Wężyk
Benedykt Protasowicz
Andrzej Abramowicz
Stanisław Łuba
Michał Dyszkiewicz
Karol Ignacy Stachowski
Hrehory Cholkowski
Samuel Wieliczko
Mikołaj Tołoczko
Jan Trzciński
Paweł Mieczyński
Kazimierz Kirowski
Wojciech Kudelski
Szantar Zachariasz, ręką
Mikołaj Telatycki
Dymitr Kazimierz Miennicki
Maciej Grodz
Andrzej Rekuć, rotmistrz
Kazimierz Jawgiel
Samuel Bużycki
Mikołaj Wołkowicki, rotmistrz JKM chorągwi Wołoskiej
Krzysztof Wojecki
Zygmunt Łepkowski
Heliasz Pożarzycki
Jan Szweykowski
Benedykt Odyniec
Wojciech Markowski, porucznik
Tomasz Ginkiewicz
Aleksander Żołądź
Jan Kamiński
Jan Gintołt
Krzysztof Jagodyński
Dawid Staszkiewicz

Która to Attestacja za podaniem i prośbą przez pana Marcjana Nowickiego do Ksiąg Grodzkich Pińskich jest wpisana.

Z Akt Ksiąg Mścisławskiego Sądu Powiatowego za rok 1663, Nr. 13015, k. 2-9.


Źródło: AVAK, t. XXXIV, s. 245-246.

Korekta tekstu, opracowanie i tłumaczenia - Sławomir Olczyk.